ĐOẠN TRƯỜNG TÂN THANH

Trăm năm trong cõi người ta,

Chữ tài, chữ mệnh, khéo là ghét nhau.

Trãi qua một cuộc bể dâu,

Những điều trông thấy mà đau đớn lòng;

Lạ gì bỉ sắc, tư phong,

Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen.

Cảo thơm lần giở trước đèn,

"Phong tình cổ lục" còn truyền sử xanh.

Rằng: năm Gia Tĩnh triều Minh,

Bốn phương phẳng lặng, hai Kinh vững vàng.

Có nhà viên ngoại họ Vương,

Gia tư nghĩ cũng thường thường bậc trung,

Một trai con thứ rốt lòng,

Vương Quan là chữ, nối dòng nho gia.

Đầu lòng hai ả tố nga,

Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân.

Mai cốt cách, tuyết tinh thần:

 Một người một vẻ, mười phân vẹn mười.

 Vân xem trang trọng khác vời,

 Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang.

 Hoa cười, ngọc thốt, đoan trang,

 Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.

 Kiều càng sắc sảo mặn mà,

 So bề tài sắc, lại là phần hơn.

 Làn thu thủy, nét xuân sơn,

 Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh

 Một hai nghiêng nước nghiêng thành,

 Sắc đành đòi một, tài đành họa hai.

 Thông minh vốn sẵn tính trời,

 Pha nghề thi hoạ, đủ mùi ca ngâm,

 Cung, thương, lầu bậc ngũ âm,

 Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương.

 Khúc nhà tay lựa nên chương,

 Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân.

 Phong lưu rất mực hồng quần,

 Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê

 Êm đềm trướng rũ màn che,

 Tường đông ong bướm đi về mặc ai.

 Ngày xuân con én đưa thoi,

 Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi

 Cỏ non xanh tận chân trời,

 Cành lê trắng điểm một vài bông hoa

 Thanh minh trong tiết tháng ba,

 Lễ là Tảo mộ, hội là Đạp thanh.

 Gần xa nô nức yến anh,

 Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân

 Dập diù tài tử giai nhân,

 Ngựa xe như nước, áo quần như nêm.

 Ngổn ngang gò đống kéo lên,

 Thoi vàng vó rắc, tro tiền giấy bay

 Tà tà bóng ngả về tây,

 Chị em thơ thẩn dan tay ra về.

 Bước lần theo ngọn tiểu khê,

 Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh

 Nao nao dòng nước uốn quanh,

 Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang

 Sè sè nấm đất bên đường,

 Dầu dầu ngọn cỏ, nửa vàng nửa xanh,

 Rằng: "Sao trong tiết Thanh minh,

 Mà đây hương khói vắng tanh thế mà?"

 Vương Quan mới dẫn gần xa:

 "Đạm Tiên nàng ấy xưa là ca nhi

 "Nổi danh tài sắc một thì,

 "Xôn xao ngoài của, hiếm gì yến anh.

 "Phận hồng nhan có mong manh,

 "Nửa chừng xuân, thoắt gãy cành thiên hưong

 "Có người khách ở viễn phương,

 "Xa nghe cũng nức tiếng nàng tìm chơi

 "Thuyền tình vừa ghé đến nơi,

 "Thì đà trâm gãy bình rơi bao giờ!

 "Buồng không lạnh ngắt như tờ,

 "Dấu xe ngựa đã rêu lờ mờ xanh

 "Khóc than khôn xiết sự tình,

 "Khéo vô duyên bấy là mình với ta!

 "Đã không duyên trước chăng mà,

 "Thì chi chút ước gọi là duyên sau,

 "Sắm sanh nếp tử, xe châu,

 "Vùi nông một nấm, mặc dầu cỏ hoa,

 "Trải bao thỏ lặn, ác tà,

 "Ấy mồ vô chủ, ai mà viếng thăm!"

 Lòng đâu sẵn món thương tâm

 Thoạt nghe Kiều đã đầm đầm châu sa:

 "Đau đớn thay, phận đàn bà!

 "Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung

 "Phũ phàng chi bấy Hoá công!

 "Ngày xanh mòn mỏi, má hồng phôi pha

 "Sống làm vợ khắp người ta

 "Hại thay! Thác xuống làm ma không chồng!

 "Nào người phượng chạ, loạn chung,

 "Nào người tích lục, tham hồng là ai?

 "Đã không kẻ đoái, người hoài,

 "Sẵn đây ta kiếm một vài nén hương

 "Gọi là gặp gỡ giữa đường,

 "Họa là người dưới suối vàng biết cho."

 Lâm râm khấn khứa nhỏ to

 Sụp ngồi, đặt cỏ trước mồ, bước ra.

 Một vùng cỏ áy, bóng tà,

 Gió hiu hiu thổì một và bông lau.

 Rút trâm sẵn giắt mái đầu

 Vạch da cây, vịnh bốn câu ba vần

 Lại càng mê mẩn tâm thần,

 Lại càng đứng lặng tần ngần chẳng ra

 Lại càng ủ dột nét hoa

 Sầu tuôn đứt nối, chân sa vắn dài!

 Vân rằng: "Chị cũng nực cười,

 "Khéo dư nước mắt, khóc người đời xưa!"

 Rằng: "Hồng nhan tự nghìn xưa,

 "Cái điều bạc mệnh có chừa ai đâu

 "Nỗi niềm tưởng đến mà đau,

 "Thấy người nằm đó, biết sau thế nào?"

 Quan rằng: "Chị nói hay sao,

 "Một lời là một vận vào khó nghe!

 "Ở đây âm khí nặng nề,

 "Bóng chiều đã ngả, dặm về còn xa."

 Kiều rằng: "Những đấng tài hoa,

 "Thác là thể phách, còn là tinh anh

 "Dễ hay tình lại gặp tình,

 "Chờ xem, ắt thấy hiển linh bây giờ."

 Một lời nói chửa kịp thưa,

 Phút đâu trận gió cuốn cờ đến ngay,

 Ào ào đổ lộc, rung cây,

 Ở trong đường có hương bay ít nhiều

 Đè chừng ngọn gió lần theo,

 Dấu giày từng bước in rêu rành rành

 Mặt nhìn, ai nấy đều kinh,

 Nàng rằng: "Này thực tinh thành chẳng xa

 "Hữu tình ta lại gặp ta,

 "Chớ nề u hiển, mới là chị em."

 Đã lòng hiển hiện cho xem,

 Tạ lòng, nàng lại nối thêm vài lời

 thơ lai láng bồi hồi,

ây, lại vạch một bài cổ thi

 Dùng dằng nửa ở nửa về,

 Nhạc vàng đâu đã tiếng nghe gần gần

 Trông chừng thấy một văn nhân

 Lỏng buông tay khấu, bước lần dặm băng.

 Đề huề lưng túi gió trăng,

 Sau lưng theo một vài thằng con con.

 Tuyết in sắc ngựa câu dòn,

 Cỏ pha mùi áo nhuộm non da trời.

 Nẻo xa mới tỏ mặt người,

 Khách đà xuống ngựa, tới nơi tư tình

 Hài văn lần bước dặm xanh,

 Một vùng như thể cây quỳnh, cành giao

 Chàng Vương quen mặt ra chào

 Hai Kiều e lệ nép vào dưới hoa.

 Nguyên người quanh quất đâu xa,

 Họ Kim tên Trọng vốn nhà trâm anh.

 Nền phú hậu, bậc tài danh,

 Văn chương nết đất, thông minh tính trời

 Phong tư tài mạo tuyệt vời,

 Vào trong phong nhã, ra ngoài hào hoa

 Chung quanh vẫn đất nước nhà,

 Với Vương Quan trước vẫn là đồng thân.

 Trộm nghe thơm nức hương lân,

 Một nền Đồng tước, khoá xuân hai Kiều.

 Nước non cách mấy buồng thêu,

 Những là trộm dấu, thầm yêu chốc mòng.

 May thay giải cấu tương phùng,

 Gặp tuần đố lá thoả lòng tìm hoa.

 Bóng hồng nhác thấy nẻo xa,

 Xuân lan, thu cúc, mặn mà cả hai

 Người quốc sắc, kẻ thiên tài,

 Tình trong như đã, mặt ngoài còn e.

 Chập chờn cơn tỉnh, cơn mê,

 Rốn ngồi chẳng tiện, dứt về chỉn khôn.

 Bóng tà như giục cơn buồn

 Khách đà lên ngựa, người còn ghé theo

 Dưới dòng nước chảy trong veo,

 Bên cầu tơ liễu bóng chiều thướt tha.

 Kiều từ trở gót trướng hoa

 Mặt trời gác núi chiên đà thu không

 Gương Nga chênh chếch dòm song

 Vàng gieo ngấn nước, cây lồng bóng sân

 Hải đường lả ngọn đông lân,

 Giọt sương gieo nặng, cành xuân là đà

 Một mình lặng ngắm bóng Nga

 Rộn đường gần với nổi xa bời bời:

 "Người mà đến thế thì thôi,

 "Đời phồn hoa cũng là đời bỏ đi

 "Người đâu gặp gỡ làm chi,

 Trăm năm biết có duyên gì hay không?"

 Ngổn ngang trăm mối tơ lòng,

 Nên câu tuyệt diệu ngụ trong tính tình

 Chênh chênh bóng nguyệt xế mành

 Tựa ngồi bên triệu, một mình thiu thiu.

 Thoắt đâu thấy một tiểu kiều,

 Có chiều phong vận, có chiều thanh tân

 Sương in mặt, tuyết pha thân,

 Sen vàng lãng đãng, như gần như xa

 Rước mầng, đón hỏi dò la:

 "Đào nguyên lạc lối đâu mà đến đây?

 Thưa rằng: "Thanh khí, xưa nay,

 "Mới cùng nhau lúc ban ngày đã quên?

 "Hàn gia ở mái tây thiên,

 "Dưới dòng nước chảy, bên trên cò cầu

 "Mấy lòng hạ cố đến nhau,

 "Mấy lời hạ tứ ném châu gieo vàng.

 "Vâng trình hội chủ xem tường,

 "Mà xem trong sổ đoạn trường có tên

 "Âu đành quả kiếp nhân duyên,

 "Cũng người một hội, một thuyền đâu xa!

 "Này mười bài mới, mới ra,

 "Câu thần lại mượn bút hoa vẽ vời."

 Kiều vâng lĩnh ý đề bài,

 Tay tiên một vẫy, đủ mười khúc ngâm

 Xem thơ nấc nở khen thầm:

 "Giá đành tú khẩu, cẩm lân, khác thường!

 "Ví đem vào tập đoạn trường,

 "Thì treo giải nhất, chi nhường cho ai!"

 Thềm hoa khách đã trở hài,

 Nàng còn cầm lại một hai tự tình

 Gió đâu sịch bức mành mành,

 Tỉnh ra mới biết rằng mình chiêm bao

 Trông theo nào thấy đâu nào,

 Hương thừa dường hãy ra vào đâu đây!

 Một mình lưỡng lự canh chầy,

 Đường xa, nghĩ nỗi sau này mà kinh

 Hoa trôi, bèo dạt, đã đành,

 Biết duyên mình, biết phận mình thế thôi!

 Nỗi riêng lớp lớp sóng giồi,

 Nghĩ đòi cơn, lại sụt sùi đòi cơn

 Giọng Kiều rền rĩ trướng loan,

 Nhà huyên chợt tỉnh, hỏi: "Cơn cớ gì?"

 "Cớ sao trằn trọc canh khuya,

 "Màu hoa lê hãy dầm dề giọt mưa?"

 Thưa rằng: "Chút phận ngây thơ,

 "Dưỡng sinh đòi nợ tóc tơ chưa đền

 "Buổi ngày chơi mả Đạm Tiên,

 "Nhắp đi, thoắt thấy ứng liền chiêm bao

 "Đoạn trường là số thế nào?

 "Bài ra thế ấy, vịnh vào thế kia

 "Cứ trong mộng triệu mà suy

 Phận con thôi có ra gì mai sau!"

 Dạy rằng: "Mộng triệu cứ đâu?

 "Bỗng không mua não chuốc sầu, nghĩ nao!"

 Vâng lời khuyên giải thấp cao

 Chưa xong điều nghĩ, đã đào mạch Tương

 Ngoài song thỏ thẻ oanh vàng

 Nách tường bóng liễu bay sang láng giềng

 Hiên tà gác bóng nghiêng nghiêng

 Nỗi riêng, riêng chạnh tấc riêng một mình.

 Cho hay là giống hữu tình

 Đố ai gỡ mối tơ mành cho xong

 Chàng Kim từ lại thư-song

 Nỗi nàng canh cánh bên lòng biếng khuây

 Sầu đong càng khắc càng đầy,

 Ba thu dọn lại một ngày dài ghê!

 Mây tần khóa kín song the

 Bụi hồng lẽo đẽo đi về chiêm bao

 Tuần trăng khuyết, điã dầu hao,

 Mặt mơ tưởng mặt, lòng ngao ngán lòng.

 Buồng văn hơi lạnh như đồng

 Trúc se ngọn thỏ, tơ trùng phím loan

 Mành tương phơn phớt gió đàn

 Hương gây mùi nhớ, trà khan giọng tình:

 "Ví chăng duyên nợ ba sinh,

 "Làm chi những thói khuynh thành trêu ngươi?"

 Bâng khuâng nhớ cảnh, nhớ người,

 Nhớ nơi kỳ ngộ vội dời chân đi

 Một vùng cỏ mọc xanh rì,

 Nước ngâm trong vắt, thấy gì nữa đâu!

 Gió chiều như gợi cơn sầu

 Vi-lô hiu hắt như mầu khơi trêu

 Nghề riêng nhớ ít, tưởng nhiều,

 Xăm xăm đè nẻo Lam kiều dần sang

 Thâm nghiêm, kín cổng, cao tường,

 Cạn dòng lá thắm; dứt đường chim xanh.

 Lơ thơ tơ liễu buông mành

 Con oanh học nói trên cành miả mai

 Mấy lần cửa đóng then cài

 Đầy thềm hoa rụng, biết người ở dâu?

 Tần ngần đứng suốt giờ lâu

 Dạo quanh chợt thấy mái sau có nhà

 Là nhà Ngô Việt thương gia,

 Buồng không để đó, người xa chưa về

 Lấy điều du học hỏi thuê

 Túi đàn, cặp sách, đề huề dọn sang

 Cỏ cây, cỏ đá sẵn sàng

 Có hiên Lãm thúy, nét vàng chưa phai.

 Mầng thầm chốn ấy chữ bài

 Ba sinh âu hẳn duyên Trời chi đây!

 Song hồ nửa khép cánh mây

 Tường đông ghé mắt ngày ngày hằng trông

 Tấc gang đồng tỏa nguyên phong

 Tịt mù nào thấy bóng hồng vào ra

 Nhận từ quán khách lân la,

 Tuần trăng thấm thoát nay đà thêm hai

 Cách tường phải buổi êm trời,

 Dưới đào đường có bóng người thướt tha

 Buông cầm, xóc áo, vội ra,

 Hương còn thơm nức, người đà vắng tanh

 Lần theo tường gấm dạo quanh

 Trên đào nhác thấy một cành kim thoa

 Giơ tay với lấy về nhà:

 "Này trong khuê các, đâu mà đến đây?

 "Gẫm âu người ấy, báu này

 "Chẳng duyên chưa dễ vào tay ai cầm!"

 Liền tay ngắm nghiá biếng nằm

 Hãy còn thoang thoảng hương trầm chưa phai.

 Tan sương đã thấy bóng người

 Quanh tường ra ý tìm tòi ngẩn ngơ

 Sinh đà có ý đợi chờ,

 Cách tường lên tiếng xa đưa ướm lòng:

 "Thoa này bắt được hư không,

 "Biết đâu Hợp phố mà mong châu về?"

 Tiếng Kiều nghe lọt bên kia:

 "Ơn lòng quân tử sá gì của rơi,

 "Chiếc thoa nào của mấy mươi,

 "Mà lòng trọng nghiã, khinh tài xiết bao!"

 Sinh rằng: "Lân lý ra vào,

 "Gần đây nào phải người nào xa xôi

 "Được rày nhờ chút thơm rơi

 "Kể đà thiểu não lòng người bấy nay!

 "Bấy lâu mới được một ngày

 "Dừng chân gạn chút niềm tây gọi là."

 Vội về thêm lấy của nhà,

 Xuyến vàng đôi chiếc, khăn là một vuông

 Bậc mây đón bước ngọn tường,

 Phải người hôm nọ rõ ràng chẳng nhe!

 Sượng sùng giữ ý rụt rè

 Kẻ nhìn rõ mặt, người e cúi đầu

 Rằng: "Từ ngẫu nhĩ gặp nhau,

 "Thầm trông, trộm nhớ, bấy lâu đã chồn

 "Xương mai tính đã rủ mòn

 "Lần lừa ai biết hãy còn hôm nay!

 "Tháng tròn như gửi cung mây

 "Trần trần một phận ấp cây đã liều!

 "Tiện đây xin một hai điều,

 "Đài gương soi đến dấu bèo cho chăng!"

 Ngần ngừ nàng mới thưa rằng:

 "Thói nhà băng tuyết, chất hằng phỉ phong

 "Dầu khi lá thắm chỉ hồng

 "Nên chăng thì cũng tại lòng mẹ cha

 "Nặng lòng xót liễu vì hoa

 "Trẻ thơ đã biết đâu mà dám thưa!"

 Sinh rằng: "Rày gió, mai mưa

 "Ngày xuân đã dễ tình cờ mấy khi!

 "Dầu chăng xét tấm tình si

 "Thiệt đây mà có ích gì đến ai?

 "Chút chi gắn bó một hai

 "Cho đành rồi sẽ liệu bài mối manh

 "Khuôn thiêng dầu phụ tấc thành

 "Cũng liều bỏ quá xuân xanh một đời

 "Lượng xuân dầu quyết hẹp hòi

 "Công đeo duổi chẳng thiệt thòi lắm ru!"

 Lặng nghe lời nói như ru

 Chiều xuân dễ khiến, nét thu ngại ngùng

 Rằng: "Trong buổi mới lạ lùng,

 Nể lòng có lẽ cầm lòng cho đang!

 "Đã lòng quân tử đa mang

 "Một lời vâng tạc đá vàng thủy chung."

 Được lời như cởi tấm lòng

 Giở kim thoa với khăn hồng trao tay

 Rằng: "Trăm năm cũng từ đây,

 "Của tin, gọi một chút này làm ghi."

 Sẵn tay khăn gấm, quạt quì,

 Với cành thoa ấy tức thì đổi trao

 Một lời gắn bó tất giao

 Mái sau dường có xôn xao tiếng người

 Vội vàng lá rụng hoa rơi

 Chàng về viện sách, nàng dời lầu trang

 Từ phen đá biết tuổi vàng

 Tình càng thắm thía dạ càng ngẩn ngơ

 Sông Tương một dải nông sờ

 Bên trông đầu nọ, bên chờ cuối kia

 Một tường tuyết trở sương che

 Tin xuân đâu dễ đi về cho năng

 Lần lần ngày gió đêm trăng

 Thưa hồng, rậm lục, đã chừng xuân qua

 Ngày vừa sinh nhựt ngoại gia,

 Trên hai đường, dưới nữa là hai em

 Tưng bừng sắm sửa áo xiêm

 Biện dâng một lễ xa đem tấc thành

 Nhà lan thanh vắng một mình

 Ngẫm cơn hội ngộ đã đành hôm nay

 Thì trân thức thức sẵn bày

 Gót sen thoăn thoắt dạo ngay mái tường

 Cách hoa sẽ đặng tiếng vàng

 Dưới hoa đã thấy có chàng đứng trông

 "Trách lòng hờ hững với lòng

 "Lửa hương chốc để lạnh lùng bấy lâu

 "Những là đắp nhớ đổi sầu

 "Tuyết sương nhuốm nửa mái đầu hoa râm."

 Nàng rằng: "Gió bắt mưa cầm,

 "Đã cam tệ với tri âm bấy chầy

 "Vắng nhà được buổi hôm nay

 "Lấy lòng gọi chút ra đây tạ lòng."

 Lần theo núi giả đi vòng,

 Cuối tường dường có nẻo thông mới rào;

 Xắn tay mở khoá động đào,

 Rẽ mây trong tỏ lối vào thiên thai.

 Mặt nhìn mặt, càng thêm tươi

 Bên lời vạn phúc, bên lời hàn huyên

 Sánh vai về chốn thủ hiên

 Góp lời phong nguyệt, nặng nguyền non sông

 Trên yên bút giá thi đồng

 Đạm thanh một bức tranh tùng treo lên

 Phong sương được vẻ thiên nhiên

 Mặt khen nét bút càng nhìn càng tươi

 Sinh rằng: "Phác họa vừa rồi

 "Phẩm đề xin một vài lời thêm hoa."

 Tay tiên gió táp mưa sa,

 Khoảng trên, dừng bút thảo và bốn câu

 Khen: "Tài nhả ngọc phun châu,

 "Nàng Ban, ả Tạ cũng đâu thế vầy!

 "Kiếp tu xưa ví chưa dày,

 "Phúc nào nhắc được giá này cho ngang!"

 Nàng rằng: "Trộm liếc dung quang,

 "Chẳng sân ngọc bội thời phường kim môn

 "Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn

 "Khuôn xanh biết có vuông tròn mà hay?

 "Nhớ từ năm hãy thơ ngây,

 "Có người tướng sĩ đoán ngay một lời:

 "Anh hoa phát tiết ra ngoài

 "Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa

 "Trông người lại nghĩ đến ta

 "Một dày, hai mỏng, biết là có nên?"

 Sinh rằng: "Giải cấu là duyên,

 "Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều

 "Ví dầu giải kết đến điều

 "Thì đem vàng đá mà liều với thân."

 Đủ điều trung khúc ân cần

 Lòng xuân phơi phới, chén xuân tàng tàng

 Ngày vui ngắn chẳng đầy gang

 Trông ra ác đã ngậm gương non đoài

 Vắng nhà chẳng tiện ngồi dai

 Giã chàng, nàng mới kíp dời song sa

 Đến nhà vừa thấy tin nhà

 Hai thân còn giở tiệc hoa chưa về

 Cửa ngoài vội rủ rèm the

 Xăm xăm băng lối vườn khuya một mình

 Nhặt thưa gương giọi đầu cành

 Ngọn đèn trông lọt trướng hùynh hắt hiu

 Sinh vừa tựa án thiu thiu

 Giở chiều như tỉnh, giở chiều như mê

 Tiếng sen sẽ động giấc hòe

 Bóng trăng đã xế hoa lê lại gần

 Bâng khuâng đỉnh Giáp non Thần

 Còn ngờ giấc mộng đêm xuân mơ màng

 Nàng rằng: "Khoảng vắng đêm trường,

 "Vì hoa nên phải đánh đường tìm hoa

 "Bây giờ rõ mặt đôi ta

 "Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao?"

 Vội mầng làm lễ rước vào

 Đài sen nối sáp, song đào thêm hương

 Tiên thề cùng thảo một trương

 Tóc mây một món, dao vàng chia đôi

 Vầng trăng vằng vặc giữa trời

 Đinh ninh hai miệng một lời song song

 Tóc tơ căn vặn tấc lòng

 Trăm năm tạc một chữ đồng đến xương

 Chén hà sánh giọng quỳnh tương

 Dải là hương lộn bình gương bóng lồng

 Sinh rằng: "Gió mát trăng trong

 "Bấy lâu nay một chút lòng chưa cam;

 "Chày sương chưa nên cầu Lam

 "Sợ lần khân quá ra sờm sỡ chăng?"

 Nàng rằng: " Hồng điệp, xích thằng

 "Một lời cũng đã tiếng rằng tương tri

 "Đừng điều nguyệt nọ hoa kia

 "Ngoài ra ai lại tiếc gì với ai."

 Rằng: "Nghe nổi tiếng Cầm đài

 "Nước non luống những lắng tai Chung Kỳ"

 Thưa rằng: "Tiện kỹ sá chi!

 "Đã lòng dạy đến, dạy thì phải vâng."

 Hiên sau treo sẵn cầm trang

 Vội vàng sinh đã tay nâng ngang mày

 Nàng rằng: "Nghề mọn riêng tay

 "Làm chi cho bận lòng này lắm thân?"

 So dần dây vũ dây văn

 Bốn dây to nhỏ theo vần cung thương

 Khúc đâu Hán, Sở chiến trường

 Nghe ra tiếng sắt tiếng vàng chen nhau

 Khúc đâu Tư Mã Phượng cầu

 Nghe ra như oán như sầu phải chăng?

 Kê Khang này khúc Quảng Lăng

 Một rằng Lưu thủy, hai rằng Hành vân

 Quá quan này khúc Chiêu quân

 Nửa phần luyến chúa, nửa phần tư gia

 Trong như tiếng hạc bay qua

 Đục như nước suối mới xa nửa vời

 Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,

 Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa

 Ngọn đèn khi tỏ khi mờ

 Khiến người ngồi đó cũng ngơ ngẩn sầu

 Khi tựa gối, khi cúi đầu

 Khi vò chín khúc, khi chau đôi mày

 Rằng: "Hay thì thật là hay,

 "Nghe ra ngậm đắng, nuốt cay thế nào!

 "So chi những bậc tiêu tao

 "Dột lòng mình cũng nao nao lòng người"

 Rằng: "Quen mất nết đi rồi

 "Tẻ vui thôi cũng tính trời biết sao!

 "Lời vàng vâng lĩnh ý cao,

 "Họa dần dần bớt chút nào được không."

 Hoa hương càng tỏ thức hồng

 Đầu mày, cuối mắt, càng nồng tấm yêu

 Sóng tình dường đã xiêu xiêu

 Xem trong âu yếm có chiều lả lơi

 Thưa rằng: "Đừng lấy làm chơi,

 "Để cho thưa hết một lời đã nao!

 "Vẻ chi một đóa yêu đào

 "Vườn hồng chi dám ngăn rào chim xanh

 "Đã cho vào bậc bố kinh

 "Đạo tòng phu, lấy chữ trinh làm đầu

 "Ra tuồng trên Bộc trong dâu

 "Thì con người ấy ai cầu làm chi!

 "Phải điều ăn xổi ở thì

 "Tiết trăm năm, nỡ bỏ đi một ngày!

 "Ngẫm duyên kỳ ngộ xưa nay

 "Lứa đôi ai lại đẹp tày Thôi, Trương

 "Mây mưa đánh đổ đá vàng

 "Quá chiều nên đã chán chường yến anh

 "Trong khi chắp cánh liền cành

 "Mà lòng rẻ rúng đã đành một bên!

 "Mái tây để lạnh hương nguyền,

 "Cho duyên đằm thắm ra duyên bẽ bàng

 "Gieo thoi trước chẳng giữ giàng

 "Để sau nên thẹn cùng chàng bởi ai?

 "Vội chi ép liễu hoa nài

 "Còn thân còn một đền bồi có khi."

 Thấy lời đoan chính dễ nghe

 Chàng càng thêm nể, thêm vì mười phân.

 Bóng tàn vừa lạt vẻ ngân

 Tin đâu đã thấy cửa ngăn gọi vào

 Nàng thì vội trở buồng thêu

 Sinh thì dạo gót sân đào vội ra

 Cửa sài vừa ngỏ then hoa

 Gia đồng vào gởi thư nhà mới sang

 Đem tin thúc phụ từ đường

 Bơ vơ lữ thấn tha phương đề huề

 Liêu dương cách trở sơn khê

 Xuân đường kíp gọi Sinh về hộ tang

 Mảng tin xiết nỗi kinh hoàng

 Băng mình lẻn trước đài trang tự tình

 Gót đầu mọi nỗi đinh ninh

 Nỗi nhà tang tóc, nỗi mình xa xôi:

 "Sự đâu chưa kịp đôi hồi,

 "Duyên đâu chưa kịp một lời trao tơ

 "Trăng thề còn đó trơ trơ

 "Dám xa xôi mặt, mà thưa thớt lòng

 "Ngoài nghìn dặm chốc ba đông

 "Mối sầu khi gỡ cho xong còn chầy!

 "Gìn vàng giữ ngọc cho hay

 "Cho đành lòng kẻ chưn mây cuối trời."

 Tai nghe ruột rối bời bời

 Ngập ngừng nàng mới giãi lời trước sau:

 "Ông tơ gàn quải chi nhau

 "Chưa vui sum hợp đã sầu chia phôi!

 "Cùng nhau trót đã nặng lời

 "Dẫu thay mái tóc, dám rời lòng tơ!

 "Quản bao tháng đợi năm chờ

 "Nghĩ người ăn gió nằm mưa xót thầm

 "Đã nguyền hai chữ đồng tâm

 "Trăm năm thề chẳng ôm cầm thuyền ai

 "Còn non, còn nước, còn dài,

 "Còn về, còn nhớ đến người hôm nay."

 Dùng dằng chưa nõ rời tay

 Vầng đông trông đã đứng ngay mái nhà

 Ngại ngùng một bước một xa

 Một lời trân trọng, châu sa mấy hàng

 Buộc yên, quảy gánh, vội vàng

 Mối sầu xẻ nửa, bước đường chia hai

 Buồn trông phong cảnh quê người

 Đầu cành quyên nhặt, cuối trời nhạn thưa

 Não người cữ gió tuần mưa

 Một ngày nặng gánh tương tư một ngày.

 Nàng còn đứng tựa hiên tây

 Chín hồi vấn vít như vầy mối tơ

 Trông chừng khói ngất song thưa

 Hoa trôi giạt thắm, liễu xơ xác vàng

 Tần ngần dạo ngót lầu trang

 Một đoàn mầng thọ ngoại hương mới về

 Hàn huyên chưa kịp dãi dề

 Sai nha bỗng thấy bốn bề xôn xao:

 Người nách thước, kẻ tay dao,

 Đầu trâu, mặt ngựa, ào ào như sôi

 Già giang một lão một trai

 Một dây vô lại buộc hai thâm tình

 Đầy nhà vang tiếng ruồi xanh

 Rụng rời khung cửi, tan tành gói may.

 Đồ tế nhuyễn, của riêng tây

 Sạch sành sanh vét cho đầy túi tham

 Điều đâu ai buộc ai làm?

 Này ai đan dập, giật giàm bỗng dưng?

 Hỏi ra sau mới biết rằng:

 Phải tên xưng xuất tại thằng bán tơ.

 Một nhà hoảng hốt, ngẩn ngơ

 Tiếng oan dậy đất, án ngờ loà mây

 Hạ từ van lạy suốt ngày,

 Điếc tai lân tuất, phũ tay tồi tàn

 Giường cao rút ngược dây oan,

 Dẫu là đá cũng nát gan lọ người!

 Mặt trông đau đớn rụng rời

 Oan này còn một kêu Trời nhưng xa

 Một ngày lạ thói sai nha

 Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền

 Sao cho cốt nhục vẹn tuyền

 Trong khi ngộ biến tùng quyền biết sao?

 Duyện hội ngộ, đức cù lao

 Bên tình, bên hiếu, bên nào nặng hơn?

 Để lời thệ hải minh sơn

 Làm con trước phải đền ơn sinh thành

 Quyết tình, nàng mới hạ tình:

 "Dẽ cho để thiếp bán mình chuộc cha!"

 Họ Chung có kẻ lại già,

 Cũng trong nha dịch, lại là từ tâm;

 Thấy nàng hiếu trọng tình thâm

 Vì nàng, nghĩ cũng thương thầm xót vay

 Tính bài lót đó luồn đây

 Có ba trăm lượng, việc này mới xuôi

 Hãy về tạm phó giam ngoài

 Dặn nàng qui liệu trong đôi ba ngày

 Thương lòng con trẻ thơ ngây

 Gặp cơn vạ gió, tai bay bất kỳ!

 Đau lòng tử biệt sinh ly

 Thân còn chẳng tiếc, tiếc gì đến duyên!

 Hạt mưa sá nghĩ phận hèn

 Liệu đem tấc cỏ quyết đền ba xuân

 Sự lòng ngỏ với băng nhân

 Tin sương đồn đại, xa gần xôn xao

 Gần miền có một mụ nào

 Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh

 Hỏi tên rằng: "Mã Giám Sinh;"

 Hỏi quê, rằng: "Huyện Lân Thanh cũng gần"

 Quá niên trạc ngoại tứ tuần,

 Mày râu nhẵn nhụi, áo quần bảnh bao

 Trước thầy, sau tớ, xôn xao

 Nhà băng đưa mối, rước vào lầu trang

 Ghế trên ngồi tót sỗ sàng;

 Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra

 Nỗi mình thêm tức nỗi nhà

 Thềm hoa một bước, lệ hoa mấy hàng

 Ngại ngùng dín gió e sương

 Ngừng hoa bóng thẹn, trông gương mặt dày

 Mối càng vén tóc bắt tay

 Nét buồn như cúc, điệu gầy như mai

 Đắn đo cân sắc cân tài

 Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ

 Mặn nồng một vẻ một ưa

 Bằng lòng khách mới tùy cơ dặt diù

 Rằng: "Mua ngọc đến Lam kiều,

 "Sinh nghi, xin dạy bao nhiêu cho tường."

 Mối rằng: "Đáng giá nghìn vàng,

 "Dớp nhà nhờ lượng người thương dám nài!"

 Cò kè bớt một thêm hai

 Giờ lân ngã giá vàng ngoài bốn trăm

 Một lời thuyền đã êm giầm

 Hãy đưa cánh thiếp trước cầm làm ghi

 Định ngày nạp thái vu qui

 Tiền lưng đã có, việc gì chẳng xong!

 Một lời cậy với Chung công,

 Khất từ tạm lĩnh Vương ông về nhà

 Thương tình con trẻ cha già

 Nhìn nàng, ông những máu sa, ruột dầu

 "Nuôi con những ước về sau

 "Trao tơ phải lứa, gieo cầu đáng nơi

 "Trời làm chi cực bấy trời!

 "Này ai vu thác, cho người hợp tan?

 "Búa riù bao quản thân tàn,

 "Nỡ đày doạ trẻ, càng oan khốc già

 "Một lần sau trước cũng là

 "Thôi thì mặt khuất, chẳng thà lòng đau!"

 Theo lời càng chảy dòng châu

 Liều mình, ông đã gieo đầu tường vôi

 Vội vàng kẻ giữ người coi

 Nhỏ to, nàng lại tìm lời khuyên can:

 "Vẻ chi một mảnh hồng nhan

 "Tóc tơ chưa chút đền ơn sinh thành

 "Dâng thư đã thẹn nàng Oanh,

 "Lại thua ả Lý bán mình hay sao?

 "Cỗi xuân tuổi hạc càng cao,

 "Một cây gánh vác biết bao nhiêu cành

 "Lòng tơ dầu chẳng dứt tình

 "Gió mưa âu hẳn tan tành nước non

 "Thà rằng liều một thân con

 "Hoa dầu rã cánh, lá còn xanh cây

 "Phận sao đành vậy cũng vầy

 "Cầm như chẳng đỗ những ngày còn xanh

 "Cũng đừng tính quẩn lo quanh

 "Tan nhà là một, thiệt mình là hai."

 Phải lời ông cũng êm tai

 Nhìn nhau giọt ngắn, giọt dài ngổn ngang

 Mái ngoài họ Mã vừa sang

 Tờ hoa đã ký, cân vàng mới trao

 Trăng già độc điạ làm sao!

 Cầm dây chẳng lựa, buộc vào tự nhiên!

 Trong tay đã sẵn đồng tiền

 Dầu lòng đổi trắng thay đen khó gì,

 Họ Chung ra sức giúp vì!

 Lễ tâm đã đặt, tụng kỳ cũng xong

 Việc nhà đã tạm thong dong

 Tinh kỳ giục giã đã mong độ về

 Một mình nàng, ngọn đèn khuya

 Áo dầm giọt lệ, tóc se mái sầu

 "Phận dầu, dầu vậy cũng dầu

 "Xót lòng đeođẳng bấy lâu một lời!

 "Công trình kể biết mấy mươi

 "Vì ta khắng khít cho người dở dang

 "Thề hoa chưa ráo chén vàng

 "Lỗi thề thôi đã phủ phàng với hoa!

 "Trời Liêu non nước bao xa,

 "Nghĩ đâu rẽ cửa, chia nhà tự tôi!

 "Biết bao duyên nợ thề bồi

 "Kiếp này thôi thế thì thôi còn gì?

 "Tái sinh chưa dứt hương thề,

 "Làm thân trâu ngựa đền nghì trúc mai

 "Nợ tình chưa trả cho ai

 "Khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan!"

 Nỗi riêng, riêng những bàn hoàn

 Dầu chong trắng diã, lệ tràn thấm khăn

 Thúy Vân chợt tỉnh giấc xuân

 Dưới đèn ghé đến ân cần hỏi han:

 "Cơ trời dâu bể đa đoan

 "Một nhà để chị riêng oan một mình

 "Cớ gì ngồi nhẫn tàn canh

 "Nỗi riêng còn mắc với tình chi đây?"

 Rằng: "Lòng đương thổn thức đầy,

 "Tơ duyên còn vướng mối này chưa xong

 "Hở môi ra cũng thẹn thùng

 "Để lòng thì phụ tấm lòng với ai!

 "Cậy em, em có chịu lời

 "Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa

 "Giữa đường đứt gánh tương tư

 "Giao loan chắp mối tơ thừa mặc em

 "Kể từ khi gặp chàng Kim,

 "Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề

 "Sự đâu sóng gió bất kỳ

 "Hiếu tình có lẽ hai bề vẹn hai?

 "Ngày xuân em hãy còn dài

 "Xót tình máu mủ, thay lời nước non

 "Chị dầu thịt nát xương mòn

 "Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây

 "Chiếc vành với bức tờ mây

 "Duyên này thì giữ, vật này của chung

 "Dầu em nên vợ, nên chồng,

 "Xót người mệnh bạc, ắt lòng chẳng quên

 "Mất người còn chút của tin

 "Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa

 "Mai sau, dầu có bao giờ,

 "Đốt lò hương ấy, so tơ phím này;

 "Trông ra ngọn cỏ lá cây

 "Thấy hiu hiu gió thì hay chị về

 "Hồn còn mang nặng lời thề

 "Nát thân bồ liễu, đền nghì trúc mai

 "Dạ đài cách mặt khuất lời

 "Rảy xin chén nước cho người thác oan

 "Bây giờ trâm gãy, gương tan

 "Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân!

 "Trăm nghìn gửi lạy tình quân!

 "Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi

 "Phận sao phận bạc như vôi?

 "Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng

 "Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!

 "Thôi thôi! Thiếp đã phụ chàng từ đây!"

 Cạn lời, hồn ngất máu say

 Một hơi lạng ngắt, đôi tay lạnh đồng

 Xuân, huyên chợt tỉnh giấc nồng

 Một nhà tấp nập, kẻ trong người ngoài

 Kẻ thang, người thuốc bời bời

 Mới giầu cơn vụng, chưa phai giọt hồng

 Hỏi: "Sao ra sự lạ lùng?"

 Kiều càng nức nở, mở không ra lời

 Nỗi nàng, Vân mới rỉ tai:

 "Chiếc vành này với tờ bồi ở đây..."

 "Này cha làm lỗi duyên mày,

 "Thôi thì nỗi ấy sau này đã em!

 "Vì ai rụng cải, rơi kim

 "Để còn bèo nổi, mây chìm vì ai?

 "Lời con dặn lại một hai

 "Dẫu mòn bia đá, dám sai tấc vàng!"

 Lạy thôi, nàng lại rén chiềng:

 "Nhờ cha trả được nghiã chàng cho xuôi

 "Sá chi thân phận tôi đòi

 "Dẫu rằng xương trắng quê người, quản đâu!"

 Xiết bao kể nỗi thảm sầu!

 Khắc canh đã giục nam lâu mấy hồi

 Kiệu hoa đâu đã đến ngoài,

 Quản huyền đâu đã giục người sinh ly

 Đau lòng kẻ ở, người đi

 Lệ rơi thấm đá, tơ chia rũ tằm

 Trời hôm, mây kéo tối rầm

 Dầu dầu ngọn cỏ, đầm đầm cành sương

 Rước nàng về đến trú phường,

 Bốn bề xuân tỏa, một nàng ở trong

 Ngập ngừng thẹn lục, e hồng

 Nghĩ lòng, lại xót xa lòng đôi phen

 "Phẩm tiên rơi đến tay hèn

 "Hoài công nắng giữ, mưa gìn với ai!

 "Biết thân đến bước lạc loài

 "Nhị đào thà bẻ cho người tình chung!

 "Vì ai ngăn đón gió đông

 "Thiệt lòng khi ở, đau lòng khi đi

 "Trùng phùng dầu họa có khi

 "Thân này thôi có còn gì mà mong!

 "Đã sinh ra số long đong,

 "Còn mang lấy kiếp má hồng được sao?"

 Trên yên sẵn có con dao

 Giấu cầm nàng đã gói vào chéo khăn

 "Phòng khi nước đã đến chân,

 "Dao này thì liệu với thân sau này."

 Đêm thu một khắc một chầy,

 Bâng khuâng như tỉnh như say một mình

 Chẳng ngờ gã Mã Giám Sinh,

 Vẫn là một đứa phong tình đã quen

 Quá chơi lại gặp hồi đen

 Quen mồi lại kiếm ăn miền nguyệt hoa

 Lầu xanh có mụ Tú Bà,

 Làng chơi đã trở về già hết duyên

 Tình cờ chẳng hẹn mà nên

 Mạt cưa mướp đắng, đôi bên một phường

 Chung lưng mở một ngôi hàng

 Quanh năm buôn phấn bán hương đã lề

 Dạo tìm khắp chợ thì quê

 Giả danh hầu hạ, dạy nghề ăn chơi

 Rủi may, âu cũng sự trời

 Đoạn trường lại chọn mặt người vô duyên

 Xót nàng chút phận thuyền quyên

 Cành hoa đem bán vào thuyền lái buôn

 Mẹo lừa đã mắc vào khuôn

 Sính nghi rẻ giá, nghinh hôn sẵn ngày

 Mầng thầm cờ đã đến tay

 Càng nhìn vẻ ngọc, càng say khúc vàng

 "Đã nên quốc sắc, thiên hương

 "Một cười này hẳn nghìn vàng chẳng ngoa!

 "Về đây nước trước bẻ hoa

 "Vương tôn, quí khách, ắt là đua nhau

 "Hẳn ba trăm lạng kém đâu

 "Cũng đà vừa vốn, còn sau là lời."

 Miếng ngon kề đến tận nơi

 Vốn nhà cũng tiếc, của trời cũng tham

 "Đào tiên đã bén tay phàm

 "Thì vin cành quít cho cam sự đời

 "Dưới trần mấy mặt làng chơi,

 "Chơi hoa, đã dễ mấy người biết hoa!

 "Nước vỏ lựu, máu mào gà

 "Mượn màu chiêu tập lại là còn nguyên

 "Mập mờ đánh lận con đen,

 "Bao nhiêu cũng bấy nhiêu tiền, mất chi?

 "Mụ già hoặc có điều gì

 "Liều công mất một buổi quì mà thôi

 "Vả đây đường sá xa xôi

 "Mà ta bất động, nửa người sinh nghi."

 Tiếc thay một đoá trà mi!

 Con ong đã mở đường đi lối về

 Một cơn mưa gió nặng nề

 Thương gì đến ngọc, tiếc gì đến hương

 Đêm xuân một giấc mơ màng

 Đuốc hoa để đó, mặc nàng nằm trơ

 Giọt riêng tầm tã tuôn mưa

 Phần căm nỗi khách, phần dơ nỗi mình

 "Tuồng chi là giống hôi tanh!

 "Thân nghìn vàng để ô danh má hồng!

 "Thôi còn chi nữa mà mong

 "Đời người thôi thế là xong một đời!"

 Giận duyên, tủi phận, bời bời

 Cầm dao, nàng đã toan bài quyên sinh

 Nghĩ đi nghĩ lại một mình:

 "Một mình thì chớ, hai tình thì sao?

 "Sau dầu sinh sự thế nào

 "Truy nguyên chẳng kẻo lụy vào song thân

 "Nỗi mình âu cũng giãn dần

 "Kíp chầy thôi cũng một lần mà thôi!"

 Những là đo đắn ngược xuôi

 Tiếng gà nghe đã gáy sôi mái tường

 Lầu mai vừa rúc còi sương

 Mã Sinh giục giã vội vàng ra đi

 Đoạn trường thay lúc phân kỳ

 Vó câu khập khểnh, bánh xe gập ghềnh

 Bề ngoài mười dặm tràng đình

 Vương ông mở tiệc tiễn hành đưa theo

 Ngoài thì chủ khách dập dìu

 Một nhà huyên với một Kiều ở trong

 Nhìn càng lã chã giọt hồng

 Rỉ tai, nàng mới giải lòng thấp cao:

 "Hổ sinh ra phận thơ đào,

 "Công cha, nghiã mẹ kiếp nào trả xong?

 "Lỡ làng nước đục, bụi trong

 "Trăm năm để một tấm lòng từ đây

 "Xem gương trong bấy nhiêu ngày

 "Thân con chẳng kẻo mắt tay bợm già:

 "Khi về, bỏ vắng trong nhà,

 "Khi vào đôi đóa, khi ra vội vàng

 "Khi ăn, khi nói lỡ làng

 "Khi thầy, khi tớ, xem thường, xem khinh

 "Khác màu kẻ quí, người thanh

 "Ngắm ra cho kỹ, như tình con buôn

 "Thôi con, còn nói chi con,

 "Sống nhờ đất khách, thác chôn quê người!"

 Vương bà nghe bấy nhiêu lời

 Tiếng oan đã muốn vạch trời kêu lên

 Vài tuần chưa cạn chén khuyên

 Mái ngoài, nghỉ đã giục liền ruổi xe

 Xót con lòng nặng chề chề

 Trước yên ông đã nằn nì thấp cao:

 "Chúng thân yếu liễu, thơ đào

 "Dớp nhà đến nỗi giấn vào tôi ngươi

 "Từ đây góc bể chân trời

 "Nắng mưa thui thủi, quê người một thân

 "Nghìn tầm nhờ bóng tùng quân

 "Tuyết sương che chở cho thân cát đằng"

 Cạn lời khách mới thưa rằng:

 "Buộc chân, thôi cũng xích thằng nhiệm trao

 "Mai sau dầu đến thế nào

 "Kìa gương nhựt nguyệt, nọ dao quỉ thần!"

 Đùng đùng gió giục, mây vần

 Một xe trong cõi hồng trần như bay

 Trông vời, gạt lệ, phân tay

 Góc trời thăm thẳm, ngày ngày đăm đăm.

 Nàng thì dặm khách xa xăm

 Bạc phau cầu giá, đen rầm ngàn mây

 Vi-lô san sát hơi may

 Một trời thu để riêng ai một người

 Dặm khuya ngất tạnh mù khơi

 Thấy trăng mà thẹn những lời non sông

 Rừng thu từng biếc chen hồng

 Nghe chim như nhắc tấm lòng thần hôn

 Những là lạ nước, lạ non

 Lâm Chuy vừa một tháng tròn tới nơi

 Xe châu dừng bánh cửa ngoài

 Rèm trong đã thấy một người bước ra

 Thoạt trông lờn lợt màu da

 Ăn gì cao lớn, đẫy đà làm sao?

 Trước xe lơi lã han chào

 Vâng lời, nàng mới bước vào tận nơi

 Bên thì mấy ả mày ngài

 Bên thì ngồi bốn năm người làng chơi

 Giữa thì hương lửa hẳn hoi

 Trên treo một tượng trắng đôi lông mày

 Lầu xanh quen thói xưa nay

 Nghề này thì lấy ông này tiên sư

 Hương hoa hôm sớm phụng thờ

 Cô nào xấu vía, có thưa mối hàng

 Cổi xiêm, lột áo chán chường

 Trước thần, sẽ nguyện mảnh hương lầm rầm

 Đổi hoa lót xuống chiếu nằm

 Bướm ong bay lại ầm ầm tứ vi

 Kiều còn ngơ ngẩn biết gì,

 Cứ lời lạy xuống, mụ thì khấn ngay:

 "Cửa hàng buôn bán cho may

 "Đêm đêm hàn thực, ngày ngày nguyên tiêu

 "Muôn nghìn người thấy cũng yêu

 "Xôn xao anh yến, dập dìu trúc mai

 "Tin nhạn vẫn là thư bài

 "Đưa người cửa trước, rước người cửa sau!"

 Lạ tai nghe chửa biết đâu

 Xem tình ra cũng những màu dở dang

 Lễ xong hương hỏa gia đường

 Tú Bà vắt nóc lên giường ngồi ngay

 Dạy rằng: "Con lạy mẹ đây,

 "Lạy rồi sang lạy cậu mày bên kia."

 Nàng rằng: "Phải bước lưu ly,

 "Phận hèn vâng đã cam bề tiểu tinh

 "Điều đâu lấy yến làm anh

 "Ngây thơ chẳng biết là danh phận gì?

 "Đủ điều nạp thái vu qui;

 "Đã khi chung chạ, lại khi đứng ngồi

 "Giờ ra thay bậc đổi ngôi

 "Dám xin gửi lại một lời cho minh."

 Mụ nghe nàng nói hay tình

 Bấy giờ mới nổi tam bành mụ lên:

 "Này này sự đã quả nhiên

 "Thôi đà cướp sống chồng min đi rồi!

 "Bảo rằng: Đi dạo lấy người

 "Đem về rước khách kiếm lời mà ăn

 "Tuồng vô nghiã, ở bất nhân

 "Buồn mình trước đã tần mần thử chơi

 "Màu hồ đã mất đi rồi

 "Thôi thôi vốn liếng đi đời nhà ma!

 "Con kia đã bán cho ta

 "Nhập gia phải cứ phép nhà tao đây

 "Lão kia có giở bài bây,

 "Chẳng văng vào mặt mà mày lại nghe?

 "Cớ sao chịu tốt một bề

 "Gái tơ mà đã ngứa nghề sớm sao!

 "Phải làm cho biết phép tao!"

 Chập bì tiên, rắp sấn vào ra tay

 Nàng rằng: "Trời thẳm đất dày

 "Thân này đã bỏ những ngày ra đi!

 "Thôi thì thôi có tiếc gì!"

 Sẵn dao tay áo, tức thì giơ ra

 Sợ gan, nát ngọc liều hoa

 Mụ còn trông mặt, nàng đà quá tay

 Thương ôi, tài sắc bậc này

 Một dao oan nghiệt, dứt dây phong trần!

 Nỗi oan vỡ lở xa gần

 Trong nhà người chật một lầu như nêm

 Nàng thì bằn bặt giấc tiên

 Mụ thì cầm cập, mặt nhìn hồn bay

 Vực nàng vào chốn hiên tây

 Cắt người coi sóc, rước thầy thuốc men

 Nào hay chưa hết trần duyên

 Trong mê đường đã đứng bên một nàng

 Rỉ rằng: "Nhân quả dở dang,

 "Đã toan trốn nợ đoạn trường được sao!

 "Số còn nặng nghiệp má đào

 "Người dầu muốn quyết, trời nào đã cho?

 "Hãy xin hết kiếp liễu bồ

 "Sông Tiền đường sẽ hẹn hò về sau."

 Thuốc thang suốt một ngày thâu

 Giấc mê nghe đã giầu giầu vừa tan

 Tú Bà chực sẵn bên màn

 Lựa lời khuyên giải mơn man gỡ dần:

 "Một người đễ có mấy thân!

 "Hoa xuân đương nhụy, ngày xuân còn dài

 "Cũng là lỡ một lầm hai

 "Đá vàng sao nỡ ép nài mây mưa!

 "Lỡ chưn trót đã vào đây

 "Khóa buồng xuân, để đợi ngày đào non

 "Người còn thì của hãy còn

 "Tìm nơi xứng đáng là con cái nhà

 "Làm chi tội báo oan gia

 "Thiệt mình mà hại đến ta hay gì?"

 Kề tai mấy nỗi nằn nì

 Nàng nghe dường cũng thị phi rạch ròi

 Vả trong thần mộng mấy lời

 Túc nhân âu cũng có trời ở trong

 Kiếp này nợ trả chưa xong

 Làm chi thêm một nợ chồng kiếp sau?

 Lặng nghe thấm thía gót đầu

 Thưa rằng: "Ai có muốn đâu thế này

 "Được như lời thế là may

 "Hẳn rằng mai có như vầy được chăng?

 "Sợ khi ong bướm đãi đằng

 "Đến điều sống đục, sao bằng thác trong!"

 Mụ rằng: "Con hãy thong dong

 "Phải điều lòng lại dối lòng mà chơi!

 "Mai sau ở chẳng như lời

 "Trên đầu có bóng mặt rời rạng soi."

 Thấy lời quyết đoán hẳn hoi

 Đành lòng, nàng cũng sẽ nguôi nguôi dần

 Trước lầu Ngưng bích khóa xuân

 Vẻ non xa, tấm trăng gần ở chung

 Bốn bề bát ngát xa trông

 Cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia

 Bẽ bàng mây sớm đèn khuya

 Nửa tình, nủa cảnh, như chia tấm lòng

 Tưởng người dưới nguyệt chén đồng

 Tin sương luống những rày trông mai chờ

 Bên trời góc bể bờ vơ

 Tấm son gột rửa bao giờ cho phai?

 Xót người tựa cửa hôm mai

 Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?

 Sân Lai cách mấy nắng mưa?

 Có khi gốc tử đã vừa người ôm

 Buồn trông cửa bể chiều hôm

 Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?

 Buồn trông ngọn nước mới sa

 Hoa trôi man mác biết là về đâu?

 Buồn trông nội cỏ dầu dầu

 Chân mây mặt đất một màu xanh xanh

 Buồn trông gió cuốn mặt duềnh

 Om sòm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi

 Chung quanh những nước non người

 Đau lòng lưu lạc nên vài bốn câu.

 Ngậm ngùi rủ bức rèm châu

 Cách tường nghe có tiếng đâu họa vần

 Một chàng vừa trạc thanh xuân

 Hình dung chải chuốt, áo khăn dịu dàng

 Nghĩ rằng cũng mạch thư hương

 Hỏi ra mới biết rằng chàng Sở Khanh

 Bóng Nga thấp thoáng dưới mành

 Trông nàng, chàng cũng ra tình đeo dai

 "Than ôi! Sắc nước hương trời!

 "Tiếc cho đâu bỗng lạc loài đến đây!

 "Giá đành trông nguyệt trên mây

 "Hoa sao, hoa khéo đọa đày bấy hoa?

 "Nỗi gan riêng giận trời già

 "Lòng này ai tỏ cho ta, hỡi lòng?

 "Thuyền quyên ví biết anh hùng

 "Ra tay tháo cũi sổ lồng như chơi!"

 Song thu đã khép cánh ngoài

 Tai còn động vọng mấy lời sắt đanh

 Nghĩ người thôi lại nghĩ mình

 Cám lòng chua xót, lạt tình chơ vơ

 Những là lần lữa nắng mưa

 Kiếp phong trần biết bao giờ là thôi?

 Đánh liều nhắn một hai lời

 Nhờ tay tế độ vớt người trầm luân

 Mảnh tiên kể hết xa gần

 Nỗi nhà báo đáp, nỗi thân lạc loài

 Tan sương vừa rạng ngày mai

 Tiện hồng nàng mới nhắn lời gửi sang

 Trời tây lãng đãng bóng vàng

 Phúc thư đã thấy tin chàng đến nơi

 Mở xem một bức tiên mai

 Rành rành "Tích Việt" có hai chữ đề

 Lấy trong ý tứ mà suy:

 "Ngày hai mươi mốt, tuất thì phải chăng?"

 Chim hôm thoi thót về rừng

 Đóa trà mi đã ngậm trăng nửa vành

 Tường đông lay động bóng cành

 Rẽ song đã thấy Sở Khanh lẻn vào

 Sượng sùng đánh dạn ra chào

 Lạy thôi, nàng mới rỉ trao ân cần

 Rằng: "Tôi bèo bọt chút thân

 "Lạc đàn mang lấy nợ nần yến anh

 "Dám nhờ cốt nhục tử sinh

 "Còn nhiều kết cỏ ngậm vành về sau!"

 Lặng ngồi lẩm nhẩm gật đầu:

 "Ta đây phải mượn ai đâu mà rằng!

 "Nàng đà biết đến ta chăng

 "Bể trầm luân lấp cho bằng mới thôi!"

 Nàng rằng: " Muôn sự ơn người

 "Thế nào xin quyết một bài cho xong."

 Rằng: "Ta có ngựa truy phong

 "Có tên dưới trướng, vốn dòng kiện nhi

 "Thừa cơ lẻn bước ra đi

 "Ba mươi sáu chước, chước gì là hơn?

 "Dầu khi gió kép mưa đơn

 "Có ta đây cũng chẳng can cớ gì!"

 Nghe lời, nàng đã sinh nghi

 Song đà quá đỗi, quản gì được thân

 Cũng liều nhắm mắt đưa chân

 Mà xem con Tạo xoay vần đến đâu!

 Cùng nhau lẻn bước xuống lầu

 Song song ngựa trước, ngựa sau một đoàn

 Đêm thu khắc lận canh tàn

 Gió cây trút lá, trăng ngàn ngậm gương

 Lối mòn cỏ lợt mùi sương

 Lòng quê đi một bước đường một đau

 Tiếng gà xao xác gáy mau

 Tiếng người đâu đã mái sau dậy dàng

 Nàng càng thổn thức gan vàng

 Sở Khanh đã rẽ dây cương lối nào!

 Một mình khôn biết làm sao

 Dặm rừng bước thấp bước cao hãi hùng

 Hóa nhi thật có nỡ lòng

 Làm chi giày tía, vò hồng, lắm nau!

 Một đoàn đổ đến trước sau

 Vuốt đâu xuống đất, cánh đâu lên trời?

 Tú Bà tốc thẳng đến nơi

 Hăm hăm áp điệu một hơi lại nhà

 Hung hăng chẳng hỏi chẳng tra

 Đang tay vùi liễu giập hoa tơi bời

 Thịt da ai cũng là người

 Lòng nào hồng rụng thắm rời chẳng đau!

 Hết lời thú phục khẩn cầu

 Uốn lưng thịt đổ, giập đầu máu sa

 Rằng: "Tôi chút phận đàn bà

 "Nước non lìa cửa, lìa nhà đến đây

 "Bây giờ sống thác ở tay

 "Thân này đã đến thế này thì thôi!

 "Nhưng tôi có sá chi tôi

 "Phận tôi đành vậy, vốn người để đâu?

 "Thân lương bao quản lấm đầu

 "Chút lòng trinh bạch từ sau cũng chừa!"

 Được lời mụ mới tùy cơ

 Bắt người bảo lĩnh làm tờ cung chiêu

 Bày vai có ả Mã Kiều

 Xót nàng ra mới đánh liều chịu đoan

 Mụ càng kể nhặt kể khoan

 Gạn gùng đến mực, nồng nàn mới tha

 Vực nàng vào nghỉ trong nhà

 Mã Kiều lại ngỏ ý ra dặn lời:

 "Thôi đà mắc lận thì thôi!

 "Đi đâu chẳng biết con người Sở Khanh?

 "Bạc tình nổi tiếng lầu xanh

 "Một tay chôn giết mấy cành phù dung!

 "Đà đao lập sẵng chước dùng

 "Lạ gì một cốt một đồng xưa nay!

 "Có ba mươi lạng trao tay

 "Không dung chi có truyện này trò kia!

 "Rồi ra trở mặt tức thì

 "Bớt lời liệu chớ trây chi mà đời!"

 Nàng rằng: "Thề thốt nặng lời

 "Có đâu mà lại ra người hiểm sâu!"

 Còn đương suy trước nghĩ sau

 Mặt mo đã thấy ở đâu dẫn vào

 Sở Khanh lên tiếng rêu rao:

 "Nọ nghe rằng có con nào ở đây

 "Phao cho quyến gió rủ mây

 "Hãy xem có biết mặt này là ai?"

 Nàng rằng: "Thôi thế thì thôi!

 "Rằng không thì cũng vâng lời là không!"

 Sở Khanh quát mắng đùng đùng

 Bước vào vừa rắp thị hùng ra tay

 Nàng rằng: "Trời nhé có hay!

 "Quyến anh, rủ yến, sự này tại ai?

 "Đem người giẩy xuống giếng thoi

 "Nói rồi, rồi lại ăn lời được ngay!

 "Còn tiên "Tích Việt" ở tay

 "Rõ ràng mặt ấy, mặt này chứ ai?"

 Lời ngay, đông mặt trong ngoài

 Kẻ chê bất nghĩa, người cười vô lương!

 Phụ tình án đã rõ ràng

 Dơ tuồng nghĩ mới kiếm đường tháo lui

 Buồng riêng, riêng những sụt sùi

 Nghĩ thân mà lại ngậm ngùi cho thân

 Tiếc thay trong giá trắng ngần!

 Đến phong trần cũng phong trần như ai

 "Tẻ vui cũng một kiếp người

 "Hồng nhan phải giống ở đời mãi ru!

 "Kiếp xưa đã vụng đường tu

 "Kiếp này chẳng kẻo đền bù mới xuôi!

 "Dầu sao bình đã vỡ rồi

 "Lấy thân mà trả nợ đời cho xong!"

 Vừa tuần nguyệt sáng gương trong

 Tú Bà ghé lại thong dong dặn dò:

 "Nghề chơi cũng lắm công phu

 "Làng chơi ta phải biết cho đủ điều"

 Nàng rằng: "Mưa gió dập dìu

 Liều thân thì cũng phải liều thế thôi!"

 Mụ rằng: "Ai cũng như ai

 "Người ta ai mất tiền hoài đến đây?

 "Ở trong còn lắm điều hay

 "Nỗi đêm khép mở, nỗi ngày riêng chung

 "Này con thuộc lấy tấm lòng

 "Vành ngoài bảy chữ, vành trong tám nghề

 "Chơi cho liễu chán hoa chê

 "Cho lăn lóc đá, cho mê mẩn đời

 "Khi khóe hạnh, khi nét ngài

 "Khi ngâm ngợi nguyệt, khi cười cợt hoa

 "Đều là nghề nghiệp trong nhà

 "Đủ ngần ấy nết, mới là người soi."

 Gót đầu vâng dạy mấy lời

 Đường châu nét nguyệt, đường phai vẻ hồng

 Những nghe nói, đã thẹn thùng

 Nước đời lắm nỗi lạ lùng khắt khe!

 Xót mình cửa các buồng khuê

 Vỡ lòng, học lấy những nghề nghiệp hay!

 Khéo là mặt dạn mày dày!

 Kiếp người đã đến thế này thì thôi!

 Thương thay thân phận lạc loài!

 Dầu sao cũng ở tay người biết sao?

 Lầu xanh mới rủ trướng đào

 Càng treo giá ngọc, càng cao phẩm người

 Biết bao bướm lả, ong lơi!

 Cuộc say đầy tháng, trận cười suốt đêm

 Dập dìu lá, gió cành chim

 Sớm đưa Tống Ngọc, tối tìm Tràng Khanh

 Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh

 Giật mình, mình lại thương mình xót xa

 Khi sao phong gấm rủ là

 Giờ sao tan tác như hoa giữa đường?

 Mặt sao dày gió dạn sương?

 Thân sao bướm chán ong chường bấy thân?

 Mặc người mưa Sở mây Tần

 Những mình nào biết có xuân là gì?

 Đòi phen gió tựa hoa kề

 Nửa rèn tuyết ngậm, bốn bề trăng thâu

 Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu?

 Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ!

 Đôi phen nét vẽ câu thơ

 Cung cầm trong nguyệt, nước cờ dưới hoa

 Vui là vui gượng kẻo là

 Ai tri âm đó mặn mà với ai?

 Thờ ơ gió trúc mưa mai

 Ngẩn ngơ trăm nỗi, giùi mài một thân

 Nỗi lòng đòi đoạn xa gần

 Chẳng vò mà rối, chẳng rầu mà đau!

 Nhớ ơn chín chữ cao sâu

 Một ngày nột ngả bóng đâu tà tà

 Dặm ngàn, nước thẳm, non xa

 Nghĩ đâu thân phận con ra thế này?

 Sân hòe đôi chút thơ ngây

 Trân cam, ai kẻ đỡ thay việc mình?

 Nhớ lời nguyền ước ba sinh

 Xa xôi ai có biết tình chăng ai?

 Khi về hỏi liễu Chương đài

 Cành xuân đã bẻ cho người chuyên tay?

 Tình sâu mong trả nghiã dày

 Hoa kia đã chắp cây này cho chưa?

 Mối tình đôi đoạn vò tơ

 Giấc hương quan, luống lầm mơ canh dài

 Song sa vò võ phương trời

 Nay hoàng hôn đã, lại mai hôn hoàng

 Lần lần thỏ bạc ác vàng

 Xót người trong hội đoạn tràng đòi cơn!

 Đã cho lấy chữ hồng nhan

 Làm cho, cho hại, cho tàn, cho cân!

 Đã đầy vào kiếp phong trần

 Sao cho sỉ nhục một lần mới thôi!

 Khách du bỗng có một người

 Kỳ Tâm họ Thúc, cũng nòi thư hương

 Vốn người huyện Tích, châu Thường

 Theo nghiêm đường mở ngôi hàng Lâm Chuy

 Hoa khôi mộ tiếng Kiều nhi

 Thiếp hồng tìm đến hương khuê gởi vào

 Trướng tô giáp mặt hoa đào

 Vẻ nào chẳng mặn, nét nào chẳng ưa?

 Hải đường mơn mởn cành tơ

 Ngày xuân càng gió, càng mưa càng nồng!

 Nguyệt hoa, hoa nguyệt não nùng

 Đêm xuân ai dễ cầm lòng được chăng?

 Lạ gì thanh khí lẽ hằng

 Một dây một buộc, ai giằng cho ra?

 Sớm đào, tối mận lân la

 Trước còn trăng gió, sau ra đá vàng

 Dịp đâu may mắn lạ đường!

 Lại vừa gặp khoảng xuân đường lại quê

 Sinh càng một tỉnh mười mê

 Ngày xuân lắm lúc đi về với xuân

 Khi gió gác, khi trăng sân

 Bầu tiên chuốc rượu, câu thần nối thơ

 Khi hương sớm, khi trà trưa

 Bàn vây điểm nước, đường tơ họa đào

 Miệt mài trong cuộc truy hoan

 Càng quen thuộc nết, càng dan díu tình

 Lạ cho cái sóng khuynh thành

 Làm cho đổ quán xiêu đình như chơi

 Thúc sinh quen thói bốc rời

 Trăm nghìn đổ một trận cười như không!

 Mụ càng tô lục, chuốt hồng

 Máu tham hễ thấy hơi đồng thì mê

 Dưới trăng quyên đã gọi hè

 Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông

 Buồng the phải buổi thong dong

 Thang lan, rủ bức trướng hồng tẩm hoa

 Rõ màu trong ngọc trắng ngà

 Dày dày sẵn đúc một tòa thiên nhiên

 Sinh càng tỏ nết càng khen

 Ngụ tình tay thảo một thiên luật Đường

 Nàng rằng: "Vâng biết lòng chàng

 "Lời lời châu ngọc, hàng hàng gấm thêu

 "Hay hèn lẽ cũng nối điêu

 "Nỗi quên nghĩ một hai điều ngang ngang

 "Lòng còn gửi áng mây vàng

 "Họa vần, xin hãy chịu chàng hôm nay."

 Rằng: "Sao nói lạ lùng thay!

 "Cành kia chẳng phải cỗi này mà ra?"

 Nàng càng ủ dột thu ba

 Đoạn trường lúc ấy dở mà buồn tênh:

 "Thiếp như hoa đã lìa cành

 "Chàng như con bướm lượn vành mà chơi

 "Chúa xuân đành đã có nơi

 "Ngắn ngày thôi chớ dài lời mà chi!"

 Sinh rằng: "Từ thuở tương tri

 "Tấm riêng, riêng những nặng vì nước non

 "Trăm năm tính cuộc vuông tròn

 "Phải dò cho đến ngọn nguồn lạch sông."

 Nàng rằng: "Muôn đội ơn lòng

 "Chút e bên thú, bên lòng dễ đâu

 "Bình Khang nấn ná bấy lâu

 "Yêu hoa, yêu được một màu điểm trang

 "Rồi ra lở phấn phai hương

 "Lòng thêm giữ được thường thường mãi chăng?

 "Vả trong thềm quế cung trăng

 "Chủ trương đã có chị Hằng ở trong

 "Bấy lâu khăng khít dài dòng

 "Thêm người, người cũng chia lòng riêng tây

 "Vẻ chi chút phận bèo mây

 "Làm cho bể ái, khi đầy khi vơi

 "Trăm điều ngang ngửa vì tôi

 "Thân sau ai chịu tội trời ấy cho?

 "Như chàng có vững tay co

 "Mười phân cũng đắp điếm cho một vài

 "Thế trong dầu lớn hơn ngoài

 "Trước hàm sư tử gửi người đằng la

 "Cúi đầu luồn xuống mái nhà

 "Giấm chua lại tội bằng ba lửa nồng

 "Ở trên còn có nhà thông

 "Lòng trên trông xuống biết lòng có thương?

 "Xá chi liễu ngõ hoa tường

 "Lầu xanh lại bỏ ra phường lầu xanh!

 "Lại càng dơ dáng dại hình

 "Đành thân phận thiếp, nghĩ danh giá chàng

 "Thương sao cho vẹn thì thương

 "Tính sao cho vẹn mọi đường thì vâng."

 Sinh rằng: "Hay nói đè chừng

 "Lòng đây, lòng đấy, chưa từng hay sao?

 "Đường xa chớ ngại Ngô, Lào

 "Trăm điều hãy cứ trông vào một ta

 "Đã gần chi có đường xa

 "Đá vàng cũng quyết, phong ba cũng liều."

 Cùng nhau căn dặn đến điều

 Chỉ non, thề bể, nặng gieo đến lời

 Nỉ non đêm ngắn tình dài

 Ngoài hiên thỏ đã non đoài ngậm gương

 Mượn điều trúc viện thừa lương

 Rước về hãy tạm giấu nàng một nơi

 Chiến, hòa, sắp sẵn hai bài

 Cậy người thầy thợ, mượn người dò la

 Bán tin đến mụ Tú Bà

 Thua cơ, mụ cũng cầu hòa, dám sao

 Rõ ràng của dẫn tay trao

 Hoàn lương một thiếp, thân vào cửa công

 Công tư đôi lẽ đều xong

 Gót tiên phút đã thoát vòng trần ai

 Một nhà sum hợp trúc mai

 Càng sâu nghiã bể, càng dài tình sông

 Hương càng đượm, lửa càng nồng

 Càng xôi vẻ ngọc, càng lồng màu sen

 Nửa năm hơi tiếng vừa quen

 Sân ngô cành biếc đã chen lá vàng

 Giậu thu vừa nảy giò sương

 Gối yên đã thấy xuân đường đến nơi

 Phong lôi nổi trận bời bời

 Nặng lời e ấp, tính bài phân chia

 Quyết ngay biện bạch một bề

 Dạy cho má phấn lại về lầu xanh

 Thấy lời nghiêm huấn rành rành

 Đánh liều sinh mới lấy tình nài kêu

 Rằng: "Con biết tội đã nhiều

 "Dẫu rằng sấm sét búa rìu cũng cam

 "Trót vì tay đã nhúng chàm

 "Dại rồi còn biết khôn làm sao đây!

 "Cùng nhau vả tiếng một ngày

 "Ôm cầm ai nỡ đứt dây cho đành?

 "Lượng trên quyết chẳng thương tình

 "Bạc đen thôi có tiếc mình làm chi!"

 Thấy lời sắt đá tri tri

 Sốt gan, ông mới cáo quì cửa công

 Đất bằng nổi sóng đùng đùng

 Phủ dường sai lá phiếu hồng thôi tra

 Cùng nhau theo gót sai nha

 Song song vào trước sân hoa lạy quì

 Trông lên mặt sắt đen sì

 Lập nghiêm trước đã, ra uy nặng lời

 "Gã kia dại nết chơi bời

 "Mà con người thế là người đong đưa

 "Tuồng gì hoa thải, hương thừa

 "Mượn màu son phấn đánh lừa con đen!

 "Suy trong tình trạng bên nguyên

 "Bề nào thì cũng chưa yên bề nào

 "Phép công chiếu án luận vào

 "Có hai đường ấy, tính sao mặc mình

 "Một là cứ phép gia hình

 "Một là lại cứ lầu xanh phó về!"

 Nàng rằng: "Đã quyết một bề

 "Nhện này vương lấy tơ kia mấy lần!

 "Đục trong thân cũng là thân

 "Yếu thơ, vâng chịu trước sân lôi đình"

 Dạy rằng: "Cứ phép gia hình!"

 Ba cây chập lại một cành mẫu đơn

 Phận đành chi dám kêu oan

 Đào hoen quyên má, liễu tan tác mày

 Một sân lầm cát đã đầy

 Gương lờ nước thủy, mai gầy vóc sương

 Nghĩ tình chàng Thúc mà thương

 Nẻo xa trông thấy lòng càng xót xa

 Khóc rằng: "Oan khốc vì ta!

 "Có nghe lời trước, chớ đà lụy sau

 "Cạn lòng chẳng biết nghĩ sâu

 "Để ai trăng tủi, hoa sầu vì ai?"

 Phủ đường nghe thoảng vào tai

 Động lòng lại gạn đến lời riêng tây

 Sụt sùi chàng mới thưa ngay

 Đầu đuôi kể lại sự ngày cầu thân:

 "Nàng đà tính trước xa gần

 "Từ xưa nàng đã biết thân có rày!

 "Tại tôi hứng lấy một tay

 "Để nàng cho đến nỗi này vì tôi!"

 Nghe lời nói cũng thương lời

 Dẹp uy mới dạy mở bài giải vi

 Rằng: "Như hẳn có thế thì

 Trăng hoa, song cũng thị phi biết điều!"

 Sinh rằng: "Chút phận bọt bèo

 "Theo đòi vả cũng ít nhiều bút nghiên."

 Cười rằng: "Đã thế thì nên!

 "Mộc già hãy thử một thiên trình nghề."

 Nàng vâng cất bút tay đề

 Tiên hoa trình trước án phê xem tường

 Khen rằng: "Giá lợp Thịnh Đường

 "Tài này sắc ấy nghìn vàng chưa cân!

 "Thật là tài tử giai nhân

 "Châu Trần còn có Châu Trần nào hơn?

 "Thôi đừng rước dữ cưu hờn

 "Làm chi lỡ nhịp cho đờn ngang cung?

 "Đã đưa đến trước cửa công

 "Ngoài thì là lý, song trong là tình

 "Dâu con trong đạo gia đình

 "Thôi thì dẹp nỗi bất bình là xong!"

 Kíp truyền sắm sửa lễ công

 Kiệu hoa cất gió, đuốc hồng điểm sao

 Bày hàng cổ xúy xôn xao

 Song song đưa tới trướng đào sánh đôi

 Thương vì hạnh, trọng vì tài

 Thúc ông thôi cũng dẹp lời phong ba

 Huệ lan sực nức một nhà

 Từng cay đắng lại mặn mà hơn xưa

 Mảng vui rượu sớm cờ trưa

 Đào đà phai thắm, sen vừa nảy xanh

 Trướng hồ vắng vẻ đêm thanh

 E tình, nàng mới bày tình riêng chung:

 "Phận bồ từ vẹn chữ tòng

 "Đổi thay nhạn yến đã hòng đầy niên

 "Tin nhà ngày một vắng tin

 "Mặn tình cát lũy, lạt tình tao khang

 "Nghĩ ra thật cũng nên đường

 "Tăm hơi, ai kẻ giữ giàng cho ta?

 "Trộm nghe kẻ lớn trong nhà

 "Ở vào khuôn phép. nói ra mối giường

 "E thay những dạ phi thường

 "Dễ dò rốn biển, khôn lường đáy sông!

 "Mà ta suốt một năm ròng

 "Thế nào cũng chẳng giấu xong được nào

 "Bấy chầy chưa tỏ tiêu hao

 "Hoặc là trong có làm sao chăng là?

 "Xin chàng liệu kíp lại nhà

 "Trước người đẹp ý, sau ta biết tình

 "Đêm ngày giữ mực giấu quanh

 "Rày lần, mai lữa, như hình chưa thông!"

 Nghe lời khuyên nhủ thong dong

 Đành lòng sinh mới quyết lòng hồi trang

 Rạng ra gửi đến xuân đường

 Thúc ông cũng rội giục chàng ninh gia

 Tiễn đưa một chén quan hà

 Xuân đình thoát đã dạo ra Cao đình

 Sông Tần một giải xanh xanh

 Lôi thôi bờ liễu mấy cành Dương quan

 Cầm tay dài ngắn thở than

 Chia phôi ngừng chén, hợp tan nghẹn lời

 Nàng rằng: "Non nước xa khơi

 "Sao cho trong ấm thì ngoài mới êm

 "Dễ lòa yếm thắm trôn kim

 "Làm chi bưng mắt bắt chim khó lòng!

 "Đôi ta chút nghiã đèo bòng

 "Đến nhà, trước liệu nói sòng cho minh

 "Dầu khi sóng gió bất tình

 "Lớn ra uy lớn, tôi đành phận tôi

 "Hơn điều giấu ngược, giấu xuôi

 "Lại mang những việc tầy trời đến sau

 "Thương nhau xin nhớ lời nhau

 "Năm chầy cũng chẳng đi đâu mà chầy!

 "Chén đưa nhớ bữa hôm nay

 "Chén mừng xin đợi ngày này năm sau."

 Người lên ngựa, kẻ chia bào

 Rừng phong, thu đã nhuốm màu quan san

 Dặm hồng bụi cuốn chinh an

 Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh

 Người về chiếc bóng năm canh

 Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi

 Vầng trăng ai xẻ làm đôi?

 Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường

 Kể chi những nỗi dọc đường

 Buồng trong này nỗi chủ trương ở nhà

 Vốn dòng họ Hoạn danh gia

 Con quan Lại bộ tên là Hoạn Thư

 Duyên Đằng thuận nẻo gió đưa

 Cùng chàng kết tóc xe tơ những ngày

 Ở ăn thì nết cũng hay

 Nói điều ràng buộc thì tay cũng già

 Từ nghe vườn mới thêm hoa

 Miệng người đã lắm, tin nhà thì không

 Lửa tâm càng giập càng nồng

 Trách người đen bạc ra lòng trăng hoa

 "Ví bằng thú thật cùng ta

 "Cũng dong kẻ dưới mới là lượng trên

 "Dại chi chẳng giữ lấy nền

 "Tốt chi mà rước tiếng ghen vào mình?

 "Lại còn bưng bít giấu quanh

 "Làm chi những thói trẻ ranh nực cười!

 "Tính rằng cách mặt, khuất lời

 "Giấu ta, ta cũng liệu bài giấu cho

 "Lo gì việc ấy mà lo

 "Kiến trong miệng chén có bò đi đâu?

 "Làm cho nhìn chẳng được nhau

 "Làm cho đầy đọa cất đầu chẳng lên!

 "Làm cho trông thấy nhỡn tiền

 "Cho người thăm ván, bán thuyền, biết tay!"

 Nỗi lòng kín chẳng ai hay

 Ngoài tai để mặc gió bay mái ngoài

 Tuần sau bỗng thấy hai người

 Mách tin, ý cũng liệu bài tâng công

 Tiểu thư nổi giận đùng đùng:

 "Gớm tay thêu dệt ra lòng trêu ngươi!

 "Chồng tao nào phải như ai

 "Điều này hẳn miệng những người thị phi!"

 Vội vàng xuống lệnh ra uy

 Đứa thì vả miệng, đứa thì bẻ răng

 Trong ngoài kín mít như bưng

 Nào ai còn dám nói năng một lời!

 Buồng đào khuya sớm thảnh thơi

 Ra vào một mực nói cười như không

 Đêm ngày lòng những giận lòng

 Sinh đà về đến lầu hồng, xuống yên

 Lời tan hợp, nỗi hàn huyên

 Chữ tình càng mặn, chữ duyên càng nồng

 Tẩy trần vui chén thong dong

 Nỗi lòng, ai ở trong lòng mà ra?

 Chàng về xem ý tứ nhà

 Sự mình cũng rắp lân la giãi bày

 Mấy phen cười nói tỉnh say

 Tóc tơ bất động mảy may sự tình

 Nghĩ: "Đà bưng kín miệng bình

 "Nào ai có khảo mà mình lại xưng?"

 Những là e ấp dùng dằng

 Rút dây sợ nữa động rừng, lại thôi

 Có khi vui chuyện mua cười

 Tiểu thư lại giở những lời đâu đâu

 Rằng: "Trong ngọc đá vàng thau

 "Mười phần ta đã tin nhau cả mười

 "Khen cho những miệng rông dài

 "Bướm ong lại đặt những lời nọ kia

 "Thiếp dầu vụng, chẳng hay suy

 "Đã dơ bụng nghĩ, lại bia miệng cười!"

 Thấy lời thủng thỉnh như chơi

 Thuận lời, chàng cũng nói xuôi đỡ đòn

 Những là cười phấn cợt son

 Đèn khuya chung bóng, trăng tròn sánh vai

 Thú quê thuần hức bén mùi

 Giếng vàng đã rụng một vài lá ngô

 Chạnh niềm nhớ cảnh giang hồ

 Một niềm quan tái, mấy mùa gió trăng

 Tình riêng chưa dám rỉ răng

 Tiểu thư trước đã liệu chừng nhủ qua:

 "Cách năm, mây bạc xa xa

 "Lâm Chuy cũng phải tính mà thần hôn"

 Được lời như cởi tấc son

 Vó câu thẳng ruổi nước non quê người

 Long lanh dáy nước in trời

 Thành xây khói biếc, non phơi bóng vàng

 Roi câu vừa gióng dặm trường

 Xe hương nàng cũng thuận đường qui ninh

 Thưa nhà huyên hết mọi tình

 Nỗi chàng ở bạc, nỗi mình chịu đen

 Nghĩ rằng: "Ngứa ghẻ, hờn ghen

 "Xấu chàng mà có ai khen chi mình!

 "Vậy nên ngảnh mặt làm thinh

 "Mưu cao vốn đã rắp ranh những ngày

 "Lâm Chuy đường bộ tháng chầy

 "Mà đường hải đạo sang ngay thì gần

 "Dọn thuyền lựa mặt gia nhân

 "Hãy đem dây xích buộc chân nàng về

 "Làm cho, cho mệt, cho mê

 "Làm cho đau đớn, ê chề cho coi!

 "Trước cho bỏ ghét những người

 "Sau cho để một trò cười về sau!"

 Phu nhân khen chước rất mầu

 Chiều con, mới dạy mặc dầu ra tay

 Sửa sang buồm gió, lèo mây

 Khuyển, Ưng lại lựa một bầy côn quang

 Dặn dò hết các mọi đường

 Thuận phong một lá, vượt sang bên Tề

 Nàng từ chiếc bóng song the

 Đường kia nỗi nọ như chia mối sầu

 "Bóng dâu đã xế ngang đầu

 "Biết đâu ấm lạnh, biết đâu ngọt bùi

 "Tóc thề đã chấm ngang vai

 "Nào lời non nước, nào lời sắt son

 "Sắn bìm chút phận cỏn con

 "Khuôn duyên biết có vuông tròn cho chăng?

 "Thân sao nhiều nỗi bất bằng

 "Liều như cung Quảng ả Hằng, nghĩ nau!"

 Đêm thu gió lọt song đào

 Nửa vành trăng khuyết, ba sao giữa trời

 Nén hương đến trước thiên đài

 Nỗi lòng khấn chứa cạn lời vân vân...

 Dưới hoa dậy lũ ác nhân

 Ầm ầm khóc quỉ, kinh thần mọc ra

 Đầy sân gươm tuốt sáng lòa

 Thất kinh nàng chửabiết là làm sao

 Thuốc mê đâu đã tưới vào

 Mơ màng như giấc chiêm bao biết gì!

 Vực ngay lên ngựa tức thì

 Phòng đào viện sách, bốn bề kửa dong;

 Sẵn thây vô chủ bên sông

 Đem vào để đó lận sòng ai hay

 Tôi đòi phách lạc, hồn bay

 Pha càn bụi cỏ, gốc cây ẩn mình

 Thúc ông nhà cũng gần quanh

 Chợt trông ngọn lửa, thất kinh rụng rời

 Tớ thầy chạy thẳng đến nơi

 Tơi bời tưới lửa tìm người lao xao

 Gió cao, ngọn lửa càng cao

 Tôi đòi tìm đủ, nàng nào thấy đâu!

 Hớt hơ, hớt hãi, nhìn nhau

 Giếng sâu, bụi rậm, trước sau tìm quàng;

 Chạy vào chốn cũ phòng hương

 Trong tro, thấy một đống xương cháy tàn

 Ngay tình ai biết mưu gian

 Hẳn nàng, thôi lại còn bàn rằng ai!

 Thúc ông sụt sùi ngắn dài

 Nghĩ con vắng vẻ, thương người nết na

 Di hài nhặt sắp về nhà

 Nào là khâm liệm, nào là tang trai

 Lễ thường đã đủ một hai

 Lục trình chàng cũng đến nơi bấy giờ

 Bước vào chốn cũ lầu thư

 Tro than một đống, nắng mưa bốn tường

 Sang nhà cha, tới trung đường

 Linh sàng, bài vị, thờ nàng ở trên

 Hỡi ôi! Nói hết sự duyên

 Tơ tình đứt ruột, lửa phiền cháy gan

 Gieo mình vật vã khóc than:

 "Con người thế ấy, thác oan thế này!

 "Chắc rằng mai trúc lại vầy

 "Ai hay vĩnh quyết là ngày đưa nhau!"

 Thương càng nghĩ, nghĩ càng đau

 Dễ ai rấp thảm, quạt sầu cho khuây

 Gần miền nghe có một thầy

 Phi phù trị quỷ, cao tay thông huyền

 Trên tam đảo, dưới cữu tuyền

 Tìm đâu thì cũng biết tin rõ ràng

 Sắm sanh lễ vật rước sang

 Xin tìm cho thấy mặt nàng hỏi han

 Đạo nhân phục trước tĩnh bàn

 Xuất thần giây phút chưa tàn nén hương

 Trở về minh bạch nói tường:

 "Mặt nàng chẳng thấy, việc nàng đã tra:

 "Người này nặng kiếp oan gia

 "Còn nhiều nợ lắm, sao đà thác cho!

 "Mệnh cung đang mắc nạn to

 "Một năm nữa mới thăm dò được tin

 "Hai bên giáp mặt chiền chiền

 "Muốn nhìn mà chẳng được nhìn lạ thay!"

 Nghe lời nói, lạ dường này!

 Sự nàng đã thế, lời thầy dám tin?

 Chẳng qua đồng cốt quàng xiên

 Người đâu mà lại thấy trên cõi trần?

 Tiếc hoa những ngậm ngùi xuân

 Thân này dễ lại mấy lần gặp tiên!

 Nước trôi hoa rụng đã yên

 Hay đâu địa ngục ở miền nhân gian!

 Khuyển, Ưng đã dắt mưu gian

 Vực nàng đưa xuống để an dưới thuyền

 Buồm cao, lèo thẳng cánh suyền

 Đè chừng huyện Tích, băng miền vượt sang

 Dỡ đò, lên trước sảnh đường

 Khuyển, Ưng, hai đứa nộp nàng dâng công

 Vực nàng tạm xuống môn phòng

 Hãy còn thiêm thiếp giấc nồng chưa phai

 Hoàng lương chợt tỉnh hôn mai

 Cửa nhà đâu mất, lâu đài nào đây?

 Bàng hoàng giở tỉnh giở say

 Sảnh đường mảng tiếng đòi ngay lên hầu

 Ả hoàn liền xuống giục mau

 Hãi hùng nàng mới theo sau một người

 Ngước trông tòa rộng, dãy dài

 "Thiên quang Chủng tể" có bài treo trên

 Ban ngày, sáp thắp hai bên

 Giữa giường thất bảo, ngồi trên một bà

 Gạn gùng ngọn hỏi, ngành tra

 Sự mình, nàng đã cứ mà gửi thưa

 Bất tình nổi trận mây mưa

 Dức rằng: "Những giống bờ thờ quen thân!

 "Con này chẳng phải thiện nhân

 "Chẳng màu trốn chúa, thì quân lội chồng

 "Ra tuồng mèo mả, gà đồng

 "Ra tuồng lúng túng chẳng xong bề nào

 "Đã đem mình bán cưa tao

 "Lại còn khủng khỉnh làm cao thế này!

 "Nào là gia pháp nọ bay!

 "Hãy cho ba chục, biết tay một lần!"

 A hoàn trên dưới dạ rân

 Dẫu rằng trăm miệng khôn phân lẽ nào!

 Trúc côn ra sức đập vào

 Thịt nào chẳng nát, gan nào chẳng kinh!

 Xót thay đào lý một cành

 Một phen mưa gió tan tành một phen!

 Hoa nô, truyền dạy đổi tên

 Buồng the, dạy ép vào phiên thị tì

 Ra vào theo lũ thanh y

 Dãi đầu tóc rối, da chì quản bao!

 Quản gia có một mụ nào

 Thấy người, thấy nết, ra vào mà thương

 Khi chè chén, khi thuốc thang

 Đem lời phương tiện mở đường hiếu sinh

 Dạy rằng: "May rủi đã đành

 "Liễu bồ mình giữ lấy mình cho hay

 "Cũng là oan nghiệp chi đây

 "Sa cơ mới đến thế này, chẳng dung

 "Ở đây tai vách mạch rừng

 "Thấy ai người cũ cũng đừng nhìn chi

 "Kẻo khi sấm sét bất kỳ

 "Con ong, cái kiến, kêu gì được oan!"

 Nàng càng giọt ngọc như chan

 Nỗi lòng luống những bàn hoàn niềm tây

 "Phong trần kiếp đã chịu đày

 "Lầm than, lại có thứ này bằng hai!

 "Phận sao bạc chẳng vừa thôi?

 "Khăng khăng buộc mãi lấy người hồng nhan!

 "Đã đành túc trái tiền oan

 "Cũng liều ngọc nát, hoa tàn mà chi!"

 Những là nương náu qua thì

 Tiểu thư phải buổi mới về ninh gia

 Mẹ con trò chuyện lân la

 Phu nhân mới gọi nàng ra dạy lời:

 "Tiểu thư dưới trướng thiếu người

 "Cho về bên ấy, theo đòi lầu trang."

 Lĩnh lời, nàng mới theo sang

 Biết đâu dịa ngục, thiên đường là đâu?

 Sớm khuya khăn mặt, lược đầu

 Phận con hầu, giữ con hầu, dám sai!

 Phải đêm êm ả chiều trời

 Trúc tơ, hỏi đến nghề chơi mọi ngày

 Lĩnh lời, nàng mới lựa dây

 Nỉ non thánh thót, dễ say lòng người

 Tiểu thư xem cũng thương tài

 Khuôn uy dường cũng bớt vài bốn phân

 Cửa người đày đọa chút thân

 Sớm năn nỉ bóng, đêm ngơ ngẩn lòng

 Lâm Chuy chút nghiã đèo bòng

 Nước non để chữ tương phùng kiếp sau!

 Bốn phương mây trắng một màu

 Trông vời cố quốc, biết đâu là nhà?

 Lần lần tháng trọn ngày qua

 Nỗi gần nào biết đường xa thế này.

 Lâm Chuy từ thuở uyên bay,

 Buồng không, thương kẻ tháng ngày chiếc thân

 Mây xanh, trăng mới in ngần

 Phấn thừa, hương cũ, bội phần xót xa

 Sen tàn, cúc lại nở hoa

 Sầu dài, ngày ngắn, đông đà sang xuân

 Tìm đâu cho thấy cố nhân?

 Lấy câu vận mệnh khuây dần nhớ thương

 Trạnh niềm nhớ cảnh gia hương

 Nhớ quê, chàng lại tìm đường thăm quê

 Tiểu thư đón cửa dã dề

 Hàn huyên vừa cạn mọi bề gần xa

 Nhà hương cao cuốn bức là

 Buồng trong, truyền gọi nàng ra lạy mầng

 Bước ra một bước một ngừng

 Trông xa, nàng đã tỏ chừng nẻo xa:

 "Phải rằng nắng quáng, đèn lòa

 "Rõ ràng ngồi đó chẳng là Thúc sinh?

 "Bấy giờ, tình mới tỏ tình

 "Thôi thôi đã mắc vào vành, chẳng sai!

 "Chước đâu, có chước lạ đời!

 "Người đâu mà lại có người tinh ma!

 "Rõ ràng thật lứa đôi ta

 "Làm cho con ở, chúa nhà đôi nơi!

 "Bề ngoài thơn thớt nói cười

 "Mà trong nham hiểm, giết người không dao

 "Bây giờ đất thấp trời cao

 "Ăn làm sao, nói làm sao bây giờ?"

 Càng trông mặt, càng ngẩn ngơ

 Ruột tằm đòi đoạn như tơ rối bời

 Sợ uy dám chẳng vâng lời

 Cúi đầu nép xuống sân mai một chiều

 Sinh đà phách lạc, hồn xiêu:

 "Thương ôi! Chẳng phải nàng Kiều ở đây?

 "Nhân làm sao đến thế này?

 "Thôi thôi ta đã mắc tay ai rồi!"

 Sợ quen dám hở ra lời

 Khôn ngăn giọt ngọc, sụt sùi nhỏ sa

 Tiểu thư trông mặt hỏi tra:

 "Mới về có việc chi mà động dong?"

 Sinh rằng: "Hiếu phục vừa xong

 "Suy lòng trắc dĩ, đau lòng chung thiên!"

 Khen rằng: "Hiếu tử đã nên!

 "Tẩy trần, mượn chén giải phiền đêm thu."

 Vợ chồng chén tạc chén thù

 Bắt nàng đứng chực trì hồ hai nơi

 Bắt khoan, bắt nhặt, đến lời

 Bắt quì tận mặt, bắt mời tận tay

 Sinh càng như dại như ngây

 Giọt dài, giọt ngắn, chén đầy, chén vơi

 Ngảnh đi, chợt nói, chợt cười

 Cáo say, chàng đã giạm bài lảng ra

 Tiểu thư vội thét: "Con Hoa!

 "Khuyên chàng chẳng cạn thì ta có đòn!"

 Sinh càng nát ruột tan hồn

 Chén mời, phải ngậm bồ hòn, ráo ngay!

 Tiểu thư cười nói tỉnh say

 Chửa xong cuộc rượu, lại bày trò chơi

 Rằng: "Hoa nô đủ mọi tài

 "Bản đàn thử giạo một bài chàng nghe!"

 Nàng đà tán hoán, tê mê

 Vâng lời, ra trước bình the vặn đàn

 Bốn dây như khóc, như than

 Khiến người trên tiệc cũng tan nát lòng!

 Cũng trong một tiếng tơ đồng

 Người ngoài cười nụ, người trong khóc thầm

 Giọt châu lã chã khôn cầm

 Cúi đầu, chàng những gạt thầm giọt sương

 Tiểu thư lại thét lấy nàng:

 "Cuộc vui gẩy khúc đoạn tràng ấy chi?

 "Sao chẳng biết ý tứ gì?

 "Cho chàng buồn bã, tội thì tại ngươi!"

 Sinh càng thảm thiết bồi hồi

 Vội vàng gượng nói, gượng cười cho qua

 Giọt rồng canh đã điểm ba

 Tiểu thư nhìn mặt, dường đà cam tâm

 Lòng riêng tấp tểnh mừng thầm:

 "Vui này đã bõ đau ngầm xưa nay!"

 Sinh thì gan héo, ruột đầy

 Nỗi lòng, càng nghĩ càng cay đắng lòng

 Người vào chung gối loan phòng

 Nàng ra tựa bóng đèn giong canh dài

 Bây giờ mới rõ tăm hơi

 "Máu ghen, đâu có lạ đời nhà ghen!

 "Chước đau rẽ thúy chia uyên!

 "Ai ra đường nấy, ai nhìn được ai

 "Bây giờ một vực một trời

 "Hết điều khinh trọng, hết lời thị phi

 "Nhẹ như bấc, nặng như chì

 "Gỡ cho ra nữa, còn gì là duyên!

 "Lỡ làng chút phận thuyền quyên

 "Bể sâu, sóng cả, có tuyền được vay?"

 Một mình âm ỷ đêm chầy

 Điã dầu vơi, nước mắt đầy năm canh

 Sớm khuya hầu hạ đài doanh

 Tiểu thư chạm mặt, dè tình hỏi tra

 Lựa lời, nàng mới thưa qua:

 "Phải khi mình lại xót xa nỗi mình."

 Tiểu thư hỏi lại Thúc sinh:

 "Cậy chàng tra lấy thực tình cho nao!"

 Sinh đà rát ruột như bào

 Nói ra chẳng tiện, trông vào chẳng đang!

 Những e lại lụy đến nàng

 Đánh liều mới sẽ lựa đường hỏi tra

 Cúi đầu quì trước sân hoa

 Thân cung nàng mới dâng qua một tờ

 Diện tiền trình với tiểu thư

 Thoắt xem dường có ngẩn ngơ chút tình

 Liền tay trao lại Thúc sinh

 Rằng: "Tài nên trọng, mà tình nên thương!

 "Ví chăng có số giàu sang

 "Giá này dẫu đúc nhà vàng cũng nên!

 "Bể trần, chìm nỗi thuyền quyên

 "Hữu tài, thương nỗi vo6 duyên lạ đời!"

 Sinh rằng: "Thật có như lời

 "Hồng nhan bạc mệnh, một người nào vay

 "Nghìn xưa âu cũng thế này

 "Từ bi âu liệu bớt tay mới vừa."

 Tiểu thư rằng: "Ý trong tờ

 "Rắp đen mệnh bạc, xin nhờ cửa Không

 "Thôi thì thôi, cũng chiều lòng

 "Cũng cho nghỉ nghị trong vòng bước ra

 "Sẵn Quan âm các vườn ta

 "Có cây trăm thước, có hoa bốn mùa

 "Có cổ thụ, có sơn hồ

 "Cho nàng ra đó giữ chùa tụng kinh."

 Tâng tâng, trời mới bình minh

 Hương hoa, ngũ cúng, sắm sanh lễ thường

 Đưa nàng đến trước Phật đường

 Tam qui, ngũ giới, cho nàng xuất gia

 Áo xanh đổi lấy cà sa

 Pháp danh lại đổi tên ra Trạc Tuyền

 Sớm khuya tính đủ dầu đèn

 Xuân, Thu, cắt sẵn hai tên hương trà

 Nàng từ lánh gót vườn hoa

 Dường gần rừng tía, dường xa bụi hồng

 Nhân duyên đâu lại còn mong?

 Khỏi điều thẹn phấn, tủi hồng thì thôi

 Phật tiền thảm lấp sầu vùi

 Ngày phò thủ tự, đêm nhồi tâm hương

 Cho hay giọt nước cành dương

 Lửa lòng tưới tắt mọi đường trần duyên

 Nâu sồng từ trở màu thuyền

 Sân thu trăng đã vài phen đứng đầu

 Quan phòng, then nhặt, lưới mau

 Nói lời trước mặt, rơi châu vắng người

 Gác kinh, viện sách, đôi nơi

 Trong gang tấc, lại gấp mười quan san

 Những là ngậm thở nuốt than

 Tiểu thư phải buổi vấn an về nhà

 Thừa cơ, Sinh mới lẻn ra

 Xăm xăm đến mé vườn hoa với nàng

 Sụt sùi, dở nỗi đoạn tràng

 Giọt châu tầm tã đẵm tràng áo xanh

 "Đã cam chịu bạc với tình

 "Chúa xuân để tội một mình cho hoa

 "Thấp cơ, thua trí đàn bà

 "Trông vào đau ruột, nói ra ngại lời

 "Vì ta cho lụy đến người

 "Cát lầm ngọc trắng, thiệt đời xuân xanh!

 "Quản chi lên thác xuống ghềnh

 "Cũng toan sống thác với tình cho xong

 "Tông đường, chút chửa cam lòng

 "Nghiến răng bẻ một chữ đồng làm hai

 "Thẹn mình đá nát vàng phai

 "Trăm thân dễ chuộc một lời được sao?"

 Nàng rằng: "Chiếc bách song đào

 "Nổi chìm cũng mặc lúc nào rủi may

 "Chút thân quằn quại vũng lầy

 "Sống thừa còn tưởng đến rày nữa sao?

 "Cũng liều một giọt mưa đào

 "Mà cho thiên hạ trông vào cũng hay!

 "Xót vì cầm đã bén dây

 "Chẳng trăm năm, cũng một ngày duyên ta

 "Liệu bài mở cửa cho ra

 "Ấy là tình nặng, ấy là ân sâu!"

 Sinh rằng: "Riêng tưởng bấy lâu

 "Lòng người nham hiểm, biết đâu mà lường

 "Nữa khi giông tố phủ phàng

 "Thiệt riêng đấy, cũng lại càng cực đây

 "Liệu mà xa chạy cao bay

 "Ái ân ta có ngần này mà thôi!

 "Bây giờ kẻ ngược người xuôi

 "Biết bao giờ lại nối lời nước non?

 "Dẫu rằng sông cạn đá mòn

 "Con tằm đến thác cũng còn vương tơ!"

 Cùng nhau kể lể sau xưa

 Nói rồi lại nói, lời chưa hết lời

 Mặt trông, tay chẳng nỡ rời

 Hoa tì đã động tiếng người nẻo xa

 Nhận ngừng, nuốt tủi, đứng ra

 Tiểu thư đâu đã rẽ hoa bước vào

 Cười cười nói nói ngọt ngào

 Hỏi chàng mới ở chốn nào lại chơi?

 Dối quanh, Sinh mới liệu lời:

 "Tìm hoa quá bước, xem người viết kinh."

 Khen rằng: "Bút pháp đã tinh

 "So vào với thiếp Lan đình nào thua!

 "Tiếc thay lưu lạc giang hồ

 "Nghìn vàng thật cũng nên mua lấy tài!"

 Thuyền trà cạn nước hồng mai

 Thong dong nối gót thư trai cùng về

 Nàng càng e lệ ủ ê

 Rỉ tai, hỏi lại Hoa tì trước sau

 Hoa rằng: "Bà đến đã lâu

 "Rón chân đứng nấp độ đâu nữa giờ

 "Rành rành kẽ tóc chân tơ

 "Mấy lời nghe hết, đã dư tỏ tường

 "Bao nhiêu đoạn khổ tình thương

 "Nỗi ông vất vả, nỗi nàng thở than

 "Dặn tôi đứng lại một bên

 "Chán tai rồi mới bước lên trên lầu."

 Nghe thôi kinh hãi xiết đâu

 "Đàn bà thế ấy, thấy âu một người!

 "Ấy mới gan! Ấy mới tài!

 "Nghĩ càng thêm nỗi sởn gai rụng rời!

 "Người đâu sâu sắc nước đời

 "Mà chàng Thúc phải ra người bó tay!

 "Thực tang bắt được dường này

 "Máu ghen, ai cũng chau mày nghiến răng

 "Thế mà im chẳng đãi đằng

 "Chào mời vui vẻ, nói năng dịu dàng!

 "Giận dầu ra dạ thế thường

 "Cười dầu mới thực khôn lường hiểm sâu

 "Thân ta, ta phải lo âu

 "Miệng hùm, nọc rắn, ở đâu chốn này!

 "Ví chăng chắp cánh cao bay

 "Trèo cây lâu cũng có ngày bẻ hoa

 "Phận bèo bao quản nước sa

 "Lênh đênh đâu nữa cũng là lênh đênh

 "Chỉn e quê khách một mình

 "Tay không chưa dễ tìm vành ấm no!"

 Nghĩ đi, nghĩ lại quanh co

 Phật tiền, sẵn có mọi đồ kim ngân

 Bên mình giắt để hộ thân

 Lần nghe canh đã một phần trống ba

 Cất mình qua ngọn tường hoa

 Lần đường theo bóng trăng tà về tây.

 Mịt mù dặm cát đồi cây

 Tiếng gà điếm nguyệt, dấu giày cầu sương

 Canh khuya thân gái dặm trường

 Phần e đường sá, phần thương dãi dầu!

 Trời đông vừa rạng ngàn dâu

 Bơ vơ nào đã biết đâu là nhà

 Chùa đâu trông thấy nẻo xa

 Rành rành "Chiêu Ẩn Am" ba chữ bài

 Xăm xăm gõ mái cửa ngoài

 Trụ trì nghe tiếng rước mời vào trong

 Thấy mầu ăn mặc nâu sồng

 Giác Duyên sư trưởng lành lòng liền thương

 Gạn gùng ngành ngọn cho tường

 Lạ lùng, nàng hãy tìm đường nói quanh:

 "Tiểu thiền quê ở Bắc kinh,

 "Qui sư, qui Phật, tu hành bấy lâu

 "Bản sư rồi cũng đến sau

 "Dạy đưa pháp bảo sang hầu sư huynh."

 Rày vâng diện hiến rành rành

 Chuông vàng khánh bạc bên mình giở ra

 Xem qua sư mới dạy qua:

 "Phải nơi Hằng Thủy là ta hậu tình

 "Chỉn e đường sá một mình

 "Ở đây chờ đợi sư huynh ít ngày."

 Gửi thân được chốn am mây

 Muối dưa đắp đổi tháng ngày thong dong

 Kệ kinh câu cũ thuộc lòng

 Hương đèn việc cũ, trai phòng quen tay

 Sớm khuya lá bối phướn mây

 Ngọn đèn khêu nguyệt, tiếng chày nện sương

 Thấy nàng thông tuệ khác thường

 Sư càng nể mặt, nàng càng vững chân.

 Cửa thuyền vừa cữ cuối xuân

 Bóng hoa đầy đất, vẻ ngân ngang trời

 Gió quang, mây tạnh thảnh thơi

 Có người đàn việt lên chơi cửa Già

 Giở đồ chuông khánh xem qua

 Khen rằng: "Khéo giống của nhà Hoạn nương!"

 Giác Duyên thực ý lo lường

 Đêm khuya mới hỏi lại nàng trước sau

 Nghĩ rằng khôn nỗi giấu mầu

 Sự mình nàng mới gót đầu bày ngay:

 "Bây giờ sự đã dường này

 "Phận hèn dầu rủi, dầu may tại người."

 Giác Duyên nghe nói rụng rời

 Nửa thương, nửa sợ, bồi hồi chẳng xong

 Rỉ tai mới kể sự lòng:

 "Ở đây cửa Phật là không hẹp gì

 "E chăng những sự bất kỳ

 "Để nàng cho đến thế thì cũng thương!

 "Lánh xa trước liệu tìm đường

 "Ngồi chờ nước đến, nên dường còn quê!"

 Có nhà họ Bạc bên kia

 Am mây quen lối đi về dầu hương

 Nhắn sang, dặn hết mọi đường

 Dọn nhà hãy tạm cho nàng trú chân

 Những mầng được chốn an thân

 Vội vàng nào kịp tính gần tính xa

 Nào ngờ cũng tổ bợm già

 Bạc Bà học với Tú Bà đồng môn!

 Thấy nàng mặn phấn, tươi son

 Mầng thầm được buổi bán buôn có lời

 Hư không đặt để nên lời

 Nàng đà lớn sự rụng rời lắm phen

 Mụ càng xua đuổi cho liền

 Lấy lời hung hiểm, ép duyên Châu Trần

 Rằng: "Nàng muôn dặm một thân

 "Lại mang lấy tiếng dữ gần, lành xa

 "Khéo oan gia, của phá gia!

 "Còn ai dám chứa vào nhà nữa đây?

 "Kíp toan kiếm chốn xe dây

 "Không dưng chưa dễ mà bay đàng trời!

 "Nơi gần thì chẳng tiện nơi

 "Nơi xa thì chẳng có người nào xa

 "Này chàng Bạc Hạnh cháu nhà

 "Cùng trong thân thích ruột rà, chẳng ai

 "Cửa nhà buôn bán châu Thai

 "Thực thà có một, đơn sai chẳng hề

 "Thế nào nàng cũng phải nghe

 "Thành thân rồi sẽ liệu về châu Thai

 "Bấy giờ ai lại biết ai

 "Dầu lòng bể rộng, sông dài thênh thênh

 "Nàng dầu quyết chẳng thuận tình

 "Trái lời nẻo trước, lụy mình đến sau!"

 Nàng càng mặt ủ mày chau

 Càng nghe mụ nói, càng đau như rần

 Nghĩ mình túng đất, sẩy chân

 Thế cùng, nàng mới xa gần thở than:

 "Thiếp như con én lạc đàn

 "Phải cung, rày đã sợ làn cây cong

 "Cùng đường dầu tính chữ tòng

 "Biết người, biết mặt, biết lòng làm sao?

 "Nữa khi muôn một thế nào

 "Bán hùm buôn sói, chắc vào lưng đâu?

 "Dầu ai lòng có sở cầu

 "Tâm minh, xin quyết với nhau một lời

 "Chứng minh có đất có trời

 "Bấy giờ vượt bể, ra khơi quản gì!"

 Được lời mụ mới ra đi

 Mách tin họ Bạc tức thì sắm sanh

 Một nhà dộn dịp linh đình

 Quét sân, đặt trác, rửa bình, thắp nhang

 Bạc sinh quì xuống vội vàng

 Quá lời nguyện hết Thành hoàng, Thổ công

 Trước sân lòng đã giãi lòng

 Trong màn làm lễ tơ hồng kết duyên

 Thành thân, mới rước xuống thuyền

 Thuận buồm một lá, xuôi miền châu Thai

 Thuyền vừa đỗ bến thảnh thơi

 Bạc sinh lên trước tìm nơi mọi ngày

 Cũng nhà hành viện xưa nay

 Cũng phường bán thịt, cũng tay buôn người

 Xem người, định giá, vừa rồi

 Mối hàng một, đã ra mười thì buông

 Mượn người, thuê kiệu, rước nàng

 Bạc đem mặt bạc, kiếm đường cho xa

 Kiệu hoa đặt trước thềm hoa

 Bên trong thấy một mụ ra vội vàng

 Đưa nàng vào lạy gia đường

 Cũng thần mày trắng, cũng phường lầu xanh!

 Thoắt trông nàng đã biết tình

 Chim lồng khôn lẽ cất mình bay cao

 "Chém cha cái số hoađào

 "Gỡ ra rồi lại buộc vào như chơi!

 "Nghĩ đời mà ngán cho đời!

 "Tài tình chi lắm cho trời đất ghen!

 "Tiếc thay nước đã đánh phèn

 "Mà cho bùn lại vẩn lên mấy lần!

 "Hồng quân với khách hồng quần

 "Đã xoay đến thế còn vần chưa tha

 "Lỡ từ lạc bước, bước ra

 "Cái thân liệu những từ nhà liệu đi

 "Đầu xanh đã tội tình gì

 "Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi?

 "Biết thân chạy thẳng khỏi trời

 "Cũng liều mặt phấn cho rồi ngày xanh."

 Lần thâu gió mát trăng thanh

 Bỗng đâu có khách biên đình sang chơi

 Râu hầm, hàm én, mày ngài

 Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao

 Đường đường một đấng anh hào

 Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài

 Đội trời đạp đất ở đời

 Họ Từ tên Hải, vốn người Việt-Đông

 Giang hồ quen thói vẫy vùng

 Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo

 Qua chơi thấy tiếng nàng Kiều

 Tấm lòng nhi nữ cũng xiêu anh hùng

 Thiếp danh đưa đến lầu hồng

 Hai bên cùng liếc, hai lòng cùng ưa

 Từ rằng: "Tâm phúc tương cờ

 "Phải người trăng gió vật vờ hay sao?

 "Bấy lâu nghe tiếng má đào

 "Mắt xanh chẳng để ai vào, có không?

 "Một đời được mấy anh hùng

 "Bõ chi cá chậu chim lồng mà chơi?"

 Nàng rằng: "Người dạy quá lời

 "Thân này còn dám coi ai làm thường!

 "Chút riêng chọn đá thử vàng

 "Biết đâu mà gửi can tràng vào đâu?

 "Còn như vào trước ra sau

 "Ai cho kén chọn vàng thau tại mình?"

 Từ rằng: "Lời nói hữu tình!

 "Khiến người lại nhớ câu Bình nguyên quân

 "Lại đây xem lại cho gần

 "Phỏng tin được một vài phần hay không?"

 Thưa rằng: "Lượng cả bao dung

 "Tấn Dương được thấy mây rồng có phen

 "Rộng thương cỏ nội, hoa hèn

 "Chút thân bèo bọt dám phiền mai sau."

 Nghe lời vừa ý, gật đầu

 Cười rằng: "Tri kỷ trước sau mấy người?

 "Khen cho con mắt tinh đời

 "Anh hùng, đoán giữa trần ai mới già!

 "Một lời đã biết đến ta

 "Muôn chung, nghìn tứ, cũng là có nhau!"

 Hai bên ý hợp tâm đầu

 Khi thân, chẳng lựa là cầu mới thân!

 Ngỏ lời nói với băng nhân

 Tiền trăm lại cứ nguyên ngân phát hoàn

 Buồng riêng sửa chốn thanh nhàn

 Đặt giường thất bảo, vây màn bát tiên

 Trai anh hùng, gái thuyền quyên

 Phỉ nguyền sánh phượng, đẹp duyên cưỡi rồng

 Nửa năm hương lửa đương nồng

 Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương

 Trông vời trời bể mênh mang

 Thanh gươm, yên ngựa, lên đàng thẳng rong

 Nàng rằng: "Phận gái chữ tòng

 "Chàng đi, thiếp cũng một lòng xin đi."

 Từ rằng: "Tâm phúc tương tri

 "Sao không thoát khỏi nữ nhi thường tình?

 "Bao giờ mười vạn tinh binh

 "Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp đường;

 "Làm cho rõ mặt phi thường

 "Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia

 "Bằng nay bốn bể không nhà

 "Theo càng thêm bận, biết là đi đâu?

 "Đành lòng chờ đón ít lâu

 "Chầy chăng là một năm sau vội gì?"

 Quyết lời dứt áo ra đi

 Gió đưa bằng tiện đến kỳ dặm khơi

 Nàng thì chiếc bóng song mai

 Đêm thâu đằng đẵng, nhặt cài then mây

 Sân rêu chẳng vẽ dấu giày,

 Cỏ cao hơn thước, liễu gày vài phân

 Đoái thương muôn dặm tử phần

 Hồn quê theo ngọn mây Tần xa xa

 Xót thay huyên cỗi, xuân già

 Tấm lòng thương nhớ biết là có nguôi?

 Chốc là mười mấy năm trời

 Còn ra khi đã da mồi tóc sương

 Tiếc thay chút nghiã cũ càng

 Dẫu lìa ngó ý, còn vương tơ lòng

 Duyên em dầu nối chỉ hồng

 May ra khi đã tay bồng tay mang

 Tấc lòng cố quốc tha hương

 Đường kia, nỗi nọ, ngổn ngang bời bời

 Cánh hồng bay bổng tuyệt vời

 Đã mòn con mắt, phương trời đăm đăm

 Đêm ngày luống những âm thầm

 Lửa binh đâu đã ầm ầm một phương

 Ngất trời sát khí mơ màng

 Đầy sông kình ngạc, chật đường giáp binh

 Người quen thuộc, kẻ chung quanh

 Nhủ nàng hãy tạm lánh mình một nơi

 Nàng rằng: "Trước đã hẹn lời

 "Dẫu trong nguy hiểm, dám rời uớc xưa."

 Còn đương dùng dắng, ngẩn ngơ

 Mái ngoài đã thấy bóng cờ tiếng loa

 Giáp binh kéo đến quanh nhà

 Đồng thanh cùng gửi: "Nào là phu nhân?"

 Hai bên mười vị tướng quân

 Đặt gươm, cởi giáp, trước sân khấu đầu

 Cung nga, thế nữ nối sau

 Rằng: "Vâng lệnh chỉ rước chầu vu qui."

 Sẵn sàng phượng liễn, loan nghi

 Hoa quan chấp chới, hà y rỡ ràng

 Dựng cờ nổi trống lên đàng

 Trúc tơ nổi trước, đào vàng kéo sau

 Hỏa bài tiền lộ ruổi mau

 Nam đình, nghe động trống chầu đại doanh

 Kéo cờ lũy, phát súng thành

 Từ công ra ngựa, thân nghênh cửa ngoài

 Lữa mình là vẻ cân đai

 Hãy còn hàm én, mày ngài như xưa

 Cười rằng: "Cá nước duyên ưa

 "Nhớ lời nói những bao giờ hay không?

 "Anh hùng mới biết anh hùng

 "Rày xem phỏng đã cam lòng ấy chưa?"

 Nàng rằng: "Chút phận ngây thơ

 "Cũng may dây cát được nhờ bóng cây

 "Đến bây giờ mới thấy đây

 "Mà lòng đã chắc những ngày một hai."

 Cùng nhau trông mặt cả cười

 Dan tay về chống trướng mai tự tình

 Tiệc bày thưởng tưởng khao binh

 Om thòm trống trận, rập rình nhạc quân

 Vinh hoa bõ lúc phong trần

 Chữ tình ngày lại thêm xuân một ngày

 Trong quân có lúc vui vầy

 Thong dong mới kể sự ngày hàn vi

 Khi Vô Tích, khi Lâm Chuy

 Nơi thì lừa đảo, nơi thì xót thương

 "Tấm thân rày đã nhẹ nhàng

 "Chút còn ân oán, đôi đường chưa xong."

 Từ công nghe nói thủy chung

 Bất bình nổi trận đùng đùng sấm vang

 Nghiêm quân, tuyển tướng sẵn sàng

 Dưới cờ một lệnh vội vàng ruổi sao

 Ba quân chỉ ngọn cờ đào

 Đạo ra Vô Tích, đạo vào Lâm Chuy

 Mấy người phụ bạc xưa kia

 Chiếu danh tầm nã, bắt về hỏi tra

 Lại sai lệnh tiễn truyền qua

 Giữ giàng họ Thúc một nhà cho yên

 Mụ quản gia, vải Giác Duyên

 Cũng sai lệnh tiễn đem tin rước mời

 Thệ sư kể hết mọi lời

 Lòng lòng cùng giận, người người chấp uy

 Đạo trời báo phục chỉn ghê

 Khéo thay! Một mẻ tóm về đầy nơi

 Quân trung, gươm lớn, giáo dài

 Vệ trong thị lập, cơ ngoài song phi

 Sẵn sàng tề chỉnh uy nghi

 Bác đồng chật đất, tinh kỳ rợp sân

 Trướng hùm mở giữa trung quân

 Từ công sánh với phu nhân cùng ngồi

 Tiên nghiêm, trống chửa dứt hồi

 Điểm danh trước dẫn chực ngoài cửa viên

 Từ rằng: "Ân oán hai bên

 "Mặc nàng xử quyết, báo đền cho minh."

 Nàng rằng: "Nhờ cậy uy linh

 "Hãy xin báo đáp ân tình cho phu

 "Báo ân rồi sẽ trả thù."

 Từ rằng: "Việc ấy để cho mặc nàng."

 Cho gươm mời đến Thúc lang

 Mặt như chàm đổ, mình dường giẽ giun

 Nàng rằng: "Nghiã trọng nghìn non

 "Lâm Chuy người cũ, chàng còn nhớ không?

 "Sâm, Thương, chẳng vẹn chữ tòng

 "Tại ai, há dám phụ lòng cố nhân?

 "Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân

 "Tạ lòng dễ xứng báo ân gọi là

 "Vợ chàng quỉ quái, tinh ma

 "Phen này kẻ cắp, bà già gặp nhau

 "Kiến bò miệng chén chưa lâu

 "Mưu sâu cũng trả nghiã sâu cho vừa!"

 Thúc sinh trông mặt bấy giờ

 Mồ hôi chàng đã như mưa ướt dầm

 Lòng riêng mừng sợ khôn cầm

 Sợ thay, mà lại mừng thầm cho ai

 Mụ già, sư trưởng, thứ hai

 Thoắt đưa đến trước, vội mời lên trên

 Dắt tay, mở mặt cho nhìn:

 "Hoa nô kia,với Trạc Tuyền, cũng tôi

 "Nhớ khi lỡ bước, sẩy vời

 "Non vàng chưa dễ đền bồi tấm thương

 "Nghìn vàng gọi chút lễ thường

 "Mà lòng Xiếu mẫu mấy vàng cho cân!"

 Hai người trông mặt tần ngần

 Nửa phần khiếp sợ, nửa phần mừng vui

 Nàng rằng: "Xin hãy rốn ngồi

 "Xem cho rõ mặt, biết tôi báo thù!"

 Kiếp truyền chư tướng hiến phù

 Lại đem các tích phạm đồ hậu tra

 Dưới cờ, gươm tuốt nắp ra

 Chính danh thủ phạm tên là Hoạn thư

 Thoắt trông, nàng đã chào thưa:

 "Tiểu thư cũng có bây giờ đén đây!

 "Đàn bà dễ có mấy tay

 "Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan!

 "Dễ dàng là thói hồng nhan

 "Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều!"

 Hoạn thư hồn lạc phách xiêu

 Khấu đầu dưới trướng, lựa điều kêu ca

 Rằng: "Tôi chút dạ đàn bà

 "Ghen tuông, thì cũng người ta thường tình!

 "Nghĩ cho khi các viết kinh

 "Với khi khỏi cửa, dứt tình chẳng theo

 "Lòng riêng, riêng cũng kính yêu

 "Chồng chung, chưa dễ ai chiều cho ai!

 "Trót lòng gây việc chông gai

 "Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng."

 Khen cho: "Thật đã nên rằng

 "Khôn ngoan đến mực, nói năng phải lời

 "Tha ra thì cũng may đời

 "Làm ra thì cũng ra người nhỏ nhen

 "Đã lòng tri quá thì nên!"

 Truyền quân lệnh xuống trướng tiền tha ngay

 Tạ lòng, lạy trước sân mây

 Cửa viên lại dắt một dây dẫn vào

 Nàng rằng: "Lồng lộng trời cao!

 "Hại nhân, nhân hại, sự nào tại ta?"

 Trước là Bạc Hạnh, Bạc bà,

 Bên là Ưng, Khuyển, bên là Sở Khanh

 Tú bà cùng Mã Giám Sinh

 Các tên tội ấy đáng tình còn sao?

 Lệnh quân truyền xuống nội đao

 Thề sao, thì lại cứ sao ra hình

 Máu rơi, thịt nát, tan tành

 Ai ai trông thấy hồn kinh, phách rời

 Cho hay muôn sự tại trời

 Phụ người chẳng bõ khi người phụ ta!

 Mấy người bạc ác tinh ma

 Mình làm, mình chịu, kêu mà ai thương!

 Ba quân đông mặt pháp trường

 Thanh thiên, bạch nhật, rõ ràng cho coi

 Việc nàng báo phục vừa rồi

 Giác Duyên vội đã gửi lời từ qui

 Nàng rằng: "Thiên tải nhất thì

 "Cố nhân đã dễ mấy khi bàn hoàn

 "Rồi đây bèo hợp mây tan

 "Biết đâu hạc nội, mây ngàn là đâu?"

 Sư rằng: "Cũng chẳng mấy lâu

 "Trong năm năm lại gặp nhau đó mà

 "Nhớ ngày hành cước phương xa

 "Gặp sư Tam hợp, vốn là tiên tri

 "Báo cho hội hợp chi kỳ:

 "Năm nay là một, nữa thì năm năm

 "Mới hay tiền định chẳng lầm

 "Đã tin điều trước, ắt nhằm điều sau

 "Còn nhiều ân ái với nhau

 "Cơ duyên nào đã hết đâu vội gì?"

 Nàng rằng: "Tiền định tiên tri

 "Lời sư đã dạy, ắt thì chẳng sai

 "Họa bao giờ có gặp người

 "Vì tôi cậy hỏi một lời chung thân."

 Giác Duyên vâng dặn ân cần

 Tạ từ, thoắt đã dời chân cõi ngoài

 Nàng từ ân oán rạch ròi

 Bể oan dường đã vơi vơi cạnh lòng

 Tạ ân, lạy trước Từ công:

 "Chút thân bồ liễu nào mong có rày

 "Trộm nhờ sấm sét ra tay

 "Tấc riêng như cất gánh đầy đổ đi

 "Khắc xương ghi dạ xiết chi

 "Dễ đem gan óc đền nghì trời mây!"

 Từ rằng: "Quốc sĩ xưa nay

 "Chọn người tri kỷ một ngày được chăng?

 "Anh hùng tiếng đã gọi rằng

 "Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha!

 "Huống chi việc cũng việc nhà

 "Lựa là thâm tạ, mới là tri ân!

 "Xót nàng còn chút song thân

 "Bấy nay kẻ Việt, người Tần cách xa

 "Sao cho muôn dặm một nhà

 "Cho người thấy mặt, là ta cam lòng."

 Vội truyền sửa tiệc quân trung

 Muôn binh, nghìn tướng hội đồng tẩy oan

 Thừa cơ trúc chẻ, ngói tan

 Binh uy từ đấy sấm ran trong ngoài

 Triều đình riêng một góc trời

 Gồm hai văn võ, rạch đôi sơn hà

 Đòi cơn gió quét mưa sa

 Huyện thành đạp đổ năm tòa cõi nam

 Phong trần, mài một lưỡi gươm

 Những loài giá áo, túi cơm sá gì!

 Nghênh ngang một cõi biên thùy

 Thiếu gì cô quả, thiếu gì bá vương

 Trước cờ ai dám tranh cường

 Năm năm hùng cứ một phương hải tần

 Có quan Tổng đốc trọng thần

 Là Hồ Tôn Hiến, kinh luân gồm tài

 Đẩy xe vâng chỉ đặc sai

 Tiện nghi bát tiễu, việc ngoài đổng nhung

 Biết Từ là đấng anh hùng

 Biết nàng cũng dự quân trung luận bàn

 Đóng quân, làm chước chiêu an

 Ngọc, vàng, gấm vóc, sai quan thuyết hàng

 Lại riêng một lễ với nàng:

 Hai tên thể nữ, ngọc vàng nghìn cân

 Tin vào gửi trước trung quân

 Từ công riêng hãy mười phân hồ đồ

 "Một tay gây dựng cơ đồ

 "Bấy lâu bể Sở, sông Ngô tung hoành!

 "Bó thân về với triều đình

 "Hàng thần lơ láo, phận mình ra đâu?

 "Áo xiêm buộc trói lấy nhau

 "Vào luồn ra cúi, công hầu mà chi!

 "Sao bằng riêng một biên thùy

 "Sức này đã dễ làm gì được nhau

 "Chọc trời, khuấy nước, mặc dầu

 "Dọc ngang nào biết trên đầu có ai."

 Nàng thì thật dạ tin người

 Lễ nhiều, nói ngọt, nghe lời dễ xiêu

 "Nghĩ mình mặt nước cánh bèo

 "Đã nhiều lưu lạc, lại nhiều gian truân

 "Bằng nay chịu tiếng vương thần

 "Thênh thênh đường cái thanh vân hẹp gì

 "Công, tư, vẹn cả hai bề

 "Dần dà rồi sẽ liệu về cố hương

 "Cũng ngôi mệnh phụ đường đường

 "Nở nang mày mặt, rỡ ràng mẹ cha

 "Trên vì nước, dưới vì nhà

 "Một là đắc hiếu, hai là đắc trung

 "Chẳng hơn chiếc bách giữa dòng

 "E dè gió dập, hãi hùng sóng và."

 Nhân khi bàn bạc gần xa

 Thừa cơ, nàng mới bàn ra nói vào

 Rằng: "Ơn Thánh đế dồi dào

 "Tưới ra đã khắp, thấm vào đã sâu

 "Bình thành công đức bấy lâu

 "Ai ai cũng đội trên đầu biết bao

 "Ngẫm từ dấy việc binh đao

 "Đống xương vô định đã cao bằng đầu

 "Làm chi để tiếng về sau

 "Nghìn năm ai có khen đâu Hoàng Sào

 "Sao bằng lộc trọng, quyền cao

 "Công danh ai dứt lối nào cho qua?"

 Nghe lời nàng nói mặn mà

 Thế công, Từ mới đổi ra thế hàng

 Chỉnh nghi tiếp sứ vội vàng

 Hẹn kỳ thúc giáp, quyết đường giải binh

 Tin lời thành hạ yêu minh

 Ngọn cờ ngơ ngác, trống canh trễ tràng

 Việc binh bỏ chẳng giữ giàng

 Vương sư dò đã tỏ tường thực hư

 Hồ-công quyết kế thừa cơ

 Lễ tiên, binh hậu, khắc cờ tập công

 Kéo cờ chiêu phủ tiên phong

 Lễ nghi giàn trước, bác đồng phục sau

 Từ-công hờ hững biết đâu?

 Đại quan lễ phục ra đầu cửa viên

 Hồ-công ám hiệu trận tiền

 Ba bề phát súng, bốn bên kéo cờ

 Đang khi bất ý chẳng ngờ

 Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn!

 Tử sinh, liều giữa trận tiền

 Dạn dầy cho biết gan liền tướng quân!

 Khí thiêng khi đã về thần

 Nhơn nhơn còn đứng chôn chân giữa vòng

 Trơ như đá, vững như đồng

 Ai lay chẳng chuyển, ai rung chẳng rời

 Quan quân truy sát đuổi dài

 Ầm ầm sát khí, ngất trời ai đang

 Trong hào, ngoài lũy, tan hoang

 Loạn quân vừa dắt tay nàng đến nơi

 Trong vòng tên đá bời bời

 Thấy Từ còn đứng giữa trời trơ trơ

 Khóc rằng: "Trí, dũng có thừa

 "Bởi nghe lời thiếp đến cơ hội này!

 "Mặt nào trông thấy nhau đây?

 "Thà liều sống chết một ngày với nhau!"

 Dòng thu như xối cơn sầu

 Dứt lời, nàng cũng gieo đầu một bên

 Lạ thay oan khí tương triền!

 Nàng vừa phục xuống, Từ liền ngã ra

 Quan quân, kẻ lại người qua

 Xót nàng, sẽ lại vực ra dần dần

 Đem vào đến trước trung quân

 Hồ-công thấy mặt, ân cần hỏi han

 Rằng: "Nàng chút phận hồng nhan

 "Gặp cơn binh cách, nhiều nàn cũng thương!

 "Đã hay thành toán miếu đường

 "Chấp công cũng có lời nàng mới nên

 "Bây giờ sự đã vẹn tuyền

 "Mặc lòng nghĩ lấy, muốn xin bề nào?"

 Nàng càng giọt ngọc tuôn đào

 Ngập ngừng mới gửi thấp cao sự lòng

 Rằng: "Từ là đấng anh hùng

 "Dọc ngang trời rộng, vẫy vùng bể khơi

 "Tin tôi nên quá nghe lời

 "Đem thân bách chiến làm tôi Triều đình

 "Ngỡ là phu quí phụ vinh

 "Ai ngờ một phút tan tành thịt xương!

 "Năm năm trời bể ngang tàng

 "Dẫn mình đi bỏ chiến tràng như không

 "Khéo khuyên kể lấy làm công

 "Kể bao nhiêu lại đau lòng bấy nhiêu!

 "Xét mình công ít, tội nhiều

 "Sống thừa, tôi đã nên liều mình tôi!

 "Xin cho thiển thổ một đôi

 "Gọi là đắp điếm lấy người tử sinh."

 Hồ-công nghe nói thương tình

 Truyền cho kiểu táng di hình bên sông.

 Trong quân mở tiệc hạ công

 Xôn xao tơ trúc, hội đồng quân quan

 Bắt nàng thị yến dưới màn

 Giở say, lại ép vặn đàn nhặt tâu

 Một cung gió tủi mưa sầu

 Bốn dây rỏ máu năm đầu ngón tay

 Ve ngâm, vượn hót, nào tày

 Lọt tai Hồ cũng nhăn mày, rơi châu

 Hỏi rằng: "Này khúc ở đâu?

 "Nghe ra muôn oán, nghìn sầu lắm thay!"

 Thưa rằng: "Bạc mệnh khúc này

 "Phổ vào đàn ấy những ngày còn thơ

 "Cung cầm, lựa những ngày xưa

 "Mà gương bạc mệnh bây giờ là đây!"

 Nghe càng đắm, đắm càng say

 Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình!

 Dạy rằng: "Hương hỏa ba sinh

 "Dây loan xin nối cầm lành cho ai."

 Thưa rằng: "Chút phận lạc loài

 "Trong mình, nghĩ đã có người thác oan

 "Còn chi nữa, cánh hoa tàn

 "Tơ lòng đã dứt, dây đàn Tiểu lân

 "Rộng thương còn mảnh hồng quần

 "Hơi tàn được thấy gốc phần là may!"

 Hạ công chén đã quá say

 Hồ công đến lúc rạng ngày nhớ ra

 Nghĩ mình phương diện quốc gia

 Quan trên nhắm xuống, người ta trông vào

 Phải tuồng trăng gió hay sao?

 Sự này, biết tính thế nào được đây?

 Công nha vừa buổi rạng ngày

 Quyết tình, Hồ mới đoán ngay một bài

 Lệnh quan ai dám cãi lời?

 Ép tình mới gán cho người thổ quan

 Ông tơ thực nhé đa đoan!

 Xe tơ sao khéo vơ quàng vơ xiên?

 Kiệu hoa áp thẳng xuống thuyền

 Lá rèm rủ thấp, ngọn đèn khêu cao

 Nàng càng ủ liễu phai đào

 Trăm phần, nào có phần nào phần tươi

 "Đành thân cát dập sóng vùi

 "Cướp công cha mẹ, thiệt đời thông minh!

 "Chân trời, mặt bể, lênh đênh

 "Nắm xương biết gửi tử sinh chốn nào?

 "Duyên đâu, ai dứt tơ đào?

 "Nợ đâu, ai đã dắt vào tận tay?

 "Thân sao, thân đến thế này?

 "Còn ngày nào cũng dư ngày ấy thôi!

 "Đã không biết sống là vui

 "Tấm thân nào biết thiệt thòi là thương!

 "Một mình cay đắng trăm đường

 "Thôi thì nát ngọc, tan vàng, thì thôi!"

 Mảnh trăng đã gác non đoài

 Một mình luống những đứng ngồi chưa xong

 Triều đâu nổi sóng đùng đùng

 Hỏi ra mới biết là sông Tiền-đường

 Nhớ lời thần mộng rõ ràng

 "Này thôi hết kiếp đoạn tràng là đây!

 "Đạm Tiên, nàng nhé có hay?

 "Hẹn ta thì đợi dưới này rước ta."

 Dưới đèn sẵn bức tiên hoa

 Một thiên tuyệt bút, gọi là để sau

 Cửa bồng vội mở rèm châu

 Trời cao, sông rộng, một màu bao la

 Rằng: "Từ công hậu đãi ta

 "Xót vì việc nước mà ra phụ lòng

 "Giết chồng mà lại lấy chồng

 "Mặt nào mà lại đứng trong cõi đời?

 "Thôi thì một thác cho rồi

 "Tấm lòng phó mặc trên trời dưới sông!"

 Trông vời con nước mênh mông

 Đem mình gieo xuống giữa dòng tràng giang

 Thổ quan theo với vội vàng

 Thì đà đắm ngọc, chìm hương cho rồi!

 Thương thay! Cũng một thân người

 Hại thay! Mang lấy sắc tài làm chi?

 Những là oan khổ lưu ly

 Chờ cho hết kiếp, còn gì là thân?

 Mười lăm năm, bấy nhiêu lần

 Làm gương cho khách hồng quần thử soi

 Đời người đến thế thì thôi!

 Trong cơ âm cực, dương hồi khôn hay

 Mấy người hiếu nghiã xưa nay

 Trời làm chi đến lâu ngày càng thương

 Giác Duyên từ tiết giã nàng

 Đeo bầu quảy níp, rộng đường vân du

 Gặp bà Tam hợp đạo cô

 Thong dong, hỏi hết nhỏ to sự nàng:

 "Người sao hiếu nghiã đủ đường

 "Kiếp sao rặt những đoạn trường thế thôi?"

 Sư rằng: "Phúc họa đạo Trời

 "Cỗi nguồn, cũng ở lòng người mà ra

 "Có Trời mà cũng tại ta

 "Tu là cõi phúc, tình là dây oan

 "Thúy Kiều sắc sảo, khôn ngoan

 "Vô duyên là phận hồng nhan đã đành

 "Lại mang lấy một chữ tình

 "Khư khư mình buộc lấy mình vào trong

 "Vậy nên những chốn thong dong

 "Ở không yên ổn, ngồi không vững vàng

 "Ma đưa lối, quỷ đưa đường

 "Lại tìm những chốn đoạn trường mà đi

 "Hết nạn ấy, đến nạn kia

 "Thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần

 "Trong vòng giáo dựng, gươm trần

 "Kề lưng hùm sói, gửi thân tôi đòi

 "Giữa dòng nước dẫy sóng giồi

 "Trước hàm rồng cá, gieo mồi vắng tanh

 "Oan kia theo mãi với tình

 "Một mình mình biết, một mình mình hay

 "Làm cho sống đọa thác đầy

 "Đoạn trường cho hết kiếp này mới thôi!"

 Giác Duyên nghe nói rụng rời:

 "Một đời nàng nhé! Thương ôi còn gì?"

 Sư rằng: "Song chẳng hề chi

 "Nghiệp duyên cân lại, nhắc đi còn nhiều

 "Xét trong tội nghiệp Thúy Kiều

 "Mắc điều tình ái, khỏi điều tà dâm

 "Lấy tình thâm, trả nghiã thâm

 "Bán mình đã động hiếu tâm đến Trời

 "Hại một người, cứu một người

 "Biết đường khinh trọng, biết lời phải chăng

 "Thực công đức ấy ai bằng

 "Túc khiên đã rửa lâng lâng sạch rồi

 "Khi nên, Trời cũng chiều người

 "Nhẹ nhàng nợ trước, đền bồi duyên sau

 "Giác Duyên dầu nhớ nghiã nhau

 "Tiền Đường thả một bè lau rước người

 "Trước sau cho vẹn một lời

 "Duyên ta mà cũng phúc Trời chi không?"

 Giác Duyên nghe nói mầng lòng

 Lân la tìm thú bên sông Tiền đường

 Đánh tranh, chụm nóc thảo đường

 Một gian nước biếc, mây vàng chia đôi

 Thuê năm, ngư phủ hai người

 Đóng thuyền chực bến, kết chài giăng sông

 Một lòng chẳng quản mấy công

 Khéo thay! Gặp gỡ cũng trong chuyển vần

 Kiều từ gieo xuống dòng ngân

 Nước xuôi bỗng đã trôi dần tận nơi

 Ngư ông kéo lưới vớt người

 Ngẫm lời Tam hợp rõ mười chẳng ngoa!

 Trên mui lướt thướt áo là

 Tuy dầm hơi nước, chưa lòa bóng gương

 Giác Duyên nhận thật mặt nàng

 Nàng còn thiêm thiếp giấc nồng chưa phai

 Mơ màng phách quế, hồn mai

 Đạm Tiên, thoắt đã thấy người ngày xưa

 Rằng: "Tôi đã có lòng chờ

 "Mất công mười mấy năm thừa ở đây

 "Chị sao phận mỏng, đức dày?

 "Kiếp xưa đã vậy, lòng này dễ ai!

 "Tâm thành đã thấu đến Trời

 "Bán mình là hiếu, cứu người là nhân

 "Một niềm vì nước vì dân

 "Âm công cất một đồng cân đã già

 "Đoạn trường sổ, rút tên ra

 "Đoạn trường thơ, phải đưa mà trả nhau

 "Còn nhiều hưởng thụ về sau

 "Duyên xưa đầy đặn, phúc sau dồi dào."

 Nàng còn ngơ ngẩn biết sao

 "Trạc Tuyền!" nghe tiếng gọi vào bên tai

 Giật mình thoắt tỉnh giấc mai

 Bâng khuâng, nào đã biết ai mà nhìn

 Trong thuyền, nào thấy Đạm Tiên?

 Bên mình chỉ thấy Giác Duyên ngồi kề

 Thấy nhau mầng rỡ trăm bề

 Dọn thuyền, mới rước nàng về thảo lư

 Một nhà chung chạ sớm trưa

 Gió trăng mát mặt, muối dưa chay lòng

 Bốn bề bát ngát mênh mông

 Triều dâng hôm sớm, mây lồng trước sau

 Nạn xưa, trút sạch lầu lầu

 Duyên xưa chưa dễ biết đâu chốn này.

 Nỗi nàng tai nạn đã đầy

 Nỗi chàng Kim Trọng bấy chầy mới thương

 Từ ngày muôn dặm phù tang

 Nửa năm ở đất Liêu dương lại nhà

 Vội sang vườn Thúy dò la

 Nhìn xem phong cảnh nay đà khác xưa

 Đầy đường cỏ mọc lau thưa

 Song trăng quạnh quẽ, vách mưa rã rời

 Trước sau nào thấy bóng người

 Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông

 Xập xè én liệng lầu không

 Cỏ lan mặt đất, rêu phong dấu giày

 Cuối tường gai gốc mọc đầy

 Đi về, này những lối này năm xưa

 Chung quanh lặng ngắt như tờ

 Nỗi niềm tâm sự bây giờ hỏi ai?

 Láng giềng có kẻ sang chơi

 Lân la sẽ hỏi một hai sự tình

 Hỏi ông, ông mắc tụng đình

 Hỏi nàng, nàng đã bán mình chuộc cha

 Hỏi nhà, nhà đã dời xa

 Hỏi chàng Vương với Vương bà, Thúy Vân

 Đều là sa sút, khó khăn

 Thuê may, bán viết, kiếm ăn lần hồi

 Điều đâu sét đánh lưng trời

 Thoạt nghe, chàng thoắt rụng rời xiết bao!

 Vội han di trú nơi nao?

 Đánh đường, chàng mới tìm vào tận nơi

 Nhà tranh, vách đất tả tơi

 Lau treo rèm nát, trúc gài phên thưa

 Một sân đất cỏ dầm mưa

 Càng ngao ngán nỗi, càng ngơ ngẩn dường!

 Đánh liều lên tiếng ngoài tường

 Chàng Vương nghe tiếng, vội vàng chạy ra

 Dắt tay vội rước vào nhà

 Mái sau, viên ngoại ông bà ra ngay

 Khóc than kể hết niềm tây:

 "Chàng ôi! Biết nỗi nước này cho chưa?

 "Kiều nhi phận mỏng như tờ

 "Một lời đã lỗi tóc tơ với chàng!

 "Gặp cơn gia biến lạ dường

 "Bán mình nó đã tìm đường cứu cha

 "Dùng dằng khi bước chân ra

 "Cực trăm nghìn nỗi, dặn ba bốn lần

 "Trót lời nặng với lang quân

 "Mượn con em nó Thúy Vân thay lời

 "Gọi là trả chút nghiã người

 "Sầu này dằng dặc muôn đời chưa quên!

 "Kiếp này duyên đã phụ duyên

 "Dạ đài còn biết, sẽ đền lai sinh

 "Mấy lời ký chú đinh ninh

 "Ghi lòng để dạ, cất mình ra đi

 "Phận sao bạc bấy, Kiều nhi!

 "Chàng Kim về đó, con thì đi đâu?"

 Ông bà càng nói càng đau

 Chàng càng nghe nói, càng dầu như dưa

 Vật mình, vẫy gió, tuôn mưa

 Dầm dề giọt ngọc, thẫn thờ hồn mai

 Đau đòi đoạn, ngất đòi thôi

 Tỉnh ra lại khóc, khóc rồi lại mê

 Thấy chàng đau nỗi biệt ly

 Nhận ngừng, ông mới vỗ về giải khuyên:

 "Bây giờ ván đã đóng thuyền

 "Đã đành phận bạc, khôn đền tình chung!

 "Quá thương chút nghiã đèo bòng

 "Nghìn vàng thân ấy, dễ hòng bỏ sao?"

 Dỗ dành, khuyên giải trăm chiều

 Lửa phiền càng dập, càng khêu mối phiền

 Thề xưa giở đến kim hoàn

 Của xưa lại giở đến đàn với hương

 Sinh càng trông thấy, càng thương

 Gan càng tức tối, ruột càng xót xa

 Rằng: "Tôi trót quá chân ra

 "Để cho đến nỗi trôi hoa, dạt bèo

 "Cùng nhau thề thốt đã nhiều

 "Những điều vàng đá, phải điều nói không?

 "Chưa chăn gối cũng vợ chồng

 "Lòng nào mà nỡ dứt lòng cho đang?

 "Bao nhiêu của, mấy ngày đàng

 "Còn tôi, tôi gặp mặt nàng mới thôi!"

 Nỗi thương nói chẳng hết lời

 Tạ từ, sinh mới sụt sùi trở ra

 Vội về sửa chốn vườn hoa

 Rước mời viên ngoại ông bà cùng sang

 Thần hôn, chăm chút lễ thường

 Dưỡng thân, thay tấm lòng nàng ngày xưa

 Đinh ninh mài lệ, chép thư

 Cắt người tìm tõi, đưa tờ nhắn nhe

 Biết bao công mượn, của thuê

 Lâm thanh mấy độ đi về dặm khơ

 Người một nơi, hỏi một nơi

 Mênh mông nào biết bể trời nơi nao?

 Sinh càng thảm thiết, khát khao

 Như nung gan sắt, như bào lòng son

 Ruột tằm ngày một héo dòn

 Tuyết sương ngày một hao mòn mình ve

 Thẩn thơ, lúc tỉnh, lúc mê

 Máu theo nước mắt, hồn lìa chiêm bao

 Xuân huyên lo sợ biết bao

 Quá ra, khi đến thế nào mà hay!

 Vội vàng sắm sửa chọn ngày

 Duyên Vân sớm đã xe dây cho chàng

 Người yểu điệu, kẻ văn chương

 Trai tài, gái sắc, xuân đương vừa thì

 Tuy rằng vui chữ vu qui

 Vui này, đã cất sầu kia được nào!

 Khi ăn ở, lúc ra vào

 Càng sâu duyên mới, càng dào tình xưa

 Nỗi nang nhớ đến bao giờ

 Tuôn châu đôi trận, vò tơ trăm vòng

 Có khi vắng vẻ thư phòng

 Đốt lò hương, giở phím đồng ngày xưa

 Bẻ bai, rủ rỉ tiếng tơ

 Trầm bay lạt khói, gió đưa lay rèm

 Dường như bên nóc bên thềm

 Tiếng Kiều đồng vọng, bóng xiên mơ màng

 Bởi lòng tạc đá ghi vàng

 Tưởng nàng, nên lại thấy nàng về đây

 Những là phiền muộn đêm ngày

 Xuân thu, biết đã đổi thay mấy lần

 Chế khoa gặp hội tràng văn

 Vương, Kim, cùng chiếm bảng xuân một ngày

 Cửa trời rộng mở đường mây

 Hoa chào ngõ hạnh, hương bay dặm phần

 Chàng Vương nhớ đến xa gần

 Sang nhà Chung lão tạ ân chu tuyền

 Tình xưa, ân trả, nghiã đền

 Gia thân bèn mới kết duyên Châu Trần

 Kim từ nhẹ bước thanh vân

 Nỗi nàng, càng nghĩ xa gần, càng thương

 Ấy ai dặn ngọc thề vàng

 Bây giờ kim mã, ngọc đường với ai

 Rễ bèo, chân sóng lạc loài

 Nghĩ mình vinh hiển, thương người lưu ly

 Vâng ra ngoại nhận Lâm Chuy

 Quan sơn nghìn dặm, thê nhi một đoàn

 Cầm đường ngày tháng thanh nhàn

 Sớm khuya tiếng hạc, tiếng đàn tiêu dao

 Phòng xuân trướng rủ hoa đào

 Nàng Vân nằm bỗng chiêm bao thấy nàng

 Tỉnh ra mới rỉ cùng chàng

 Nghe lời, chàng cũng hai đường tin nghi

 Nọ Lâm thanh với Lâm chuy

 Khác nhau một chữ, hoặc khi có lầm

 Trong cơ thành khí, tương tầm

 Ở đây hoặc có giai âm chăng là?

 Thăng đường chàng mới hỏi tra

 Họ Đô có kẻ lại già thưa lên:

 "Sự này đã ngoại mười niên

 "Tôi đã biết mặt, biết tên rành rành

 "Tú bà cùng Mã Giám Sinh

 "Đi mua người ở Bắc kinh đưa về

 "Thúy Kiều tài sắc ai bì

 "Có nghề đàn lại đủ nghề văn thơ

 "Kiên trinh chẳng phải gan vừa

 "Liều mình thế ấy, phải lừa thế kia

 "Phong trần chịu đã ê chề

 "Dây duyên, sau lại gả về Thúc lang

 "Phải tay vợ cả phũ phàng

 "Bắt về Vô tích, toan đường bẻ hoa

 "Bực mình, nàng mới trốn ra

 "Chẳng may lại gặp một nhà Bạc kia

 "Thoắt buôn về, thoắt bán đi

 "Mây trôi bèo nổi, thiếu gì là nơi!

 "Bỗng đâu lại gặp một người

 "Hơn người trí dũng, nghiêng trời uy linh

 "Trong tay muôn vạn tinh binh

 "Kéo về đóng chật một thành Lâm chuy

 "Tóc tơ các tích mọi khi

 "Oán thì trả oán, ân thì trả ân

 "Đã nên có nghiã có nhân

 "Trước sau trọn vẹn, xa gần ngợi khen

 "Chưa tường được họ được tên

 "Sự này, hỏi Thúc Sinh viên mới tường."

 Nghe lời Đỗ nói rõ ràng

 Tức thì đệ thiếp mời chàng Thúc Sinh

 Nỗi nàng hỏi hết phân minh

 Chồng con đâu tá, tính danh là gì?

 Thúc rằng: "Gặp lúc lưu ly

 "Trong quân, tôi hỏi thiếu gì tóc tơ

 "Đại vương tên Hải họ Từ

 "Đánh quen trăm trận, sức dư muôn người

 "Gặp nàng thì ở châu Thai

 "Lạ gì quốc sắc, thiên tài phải duyên

 "Vẫy vùng trong bấy nhiêu niên

 "Làm nên động địa, kinh thiên đùng đùng

 "Đại quân đồn đóng cõi đông

 "Về sau chẳng biết vân mồng làm sao?"

 Nghe tường ngành ngọn tiêu hao

 Lòng riêng, chàng luống lao đao thẫn thờ

 Xót thay chiếc lá bơ vơ

 Kiếp trần, biết dũ bao giờ cho xong?

 Hoa theo nước chảy xuôi dòng

 Xót thân chìm nổi, đau lòng hợp tan!

 Lời xưa đã lỗi muôn vàn

 Mảnh hương còn đó, phím đàn còn đây

 Đàn cầm khéo ngẩn ngơ dây

 Lửa hương biết có kiếp này nữa thôi?

 Bình bồng còn chút xa xôi

 Đỉnh chung sao nỡ ăn ngồi cho an!

 Rắp mong treo ấn từ quan

 Mấy sông cũng lội, mấy ngàn cũng qua

 Giấn mình trong áng can qua

 Vào sinh ra tử, họa là thấy nhau

 Nghĩ điều trời thẳm vực sâu

 Bóng chim tăm cá, biết đâu mà nhìn?

 Những là nấn ná đợi tin

 Nắng mưa đã biết mấy phen đổi dời!

 Năm mây, bỗng thấy chiếu Trời

 Khâm ban sắc chỉ đến nơi rành rành

 Kim thì cải nhậm Nam bình

 Chàng Vương, cũng cải nhậm thành Phú dương

 Sắm sanh xe ngựa vội vàng

 Hai nhà cùng thuận một đường phó quan

 Xẩy nghe thế giặc đã tan

 Sóng êm Phúc kiến, lửa tàn Tích giang

 Được tin Kim mới rủ Vương

 Tiện đường, cùng lại tìm nàng sau xưa

 Hàng-châu đến đó bấy giờ

 Thật tin hỏi được tóc tơ rành rành

 Rằng: "Ngày hôm nọ giao binh

 "Thất cơ, Từ đã thu linh trận tiền

 "Nàng Kiều công cả, chẳng đền

 "Lệnh quan lại bắt ép duyên Thổ-tù

 "Nàng đà gieo ngọc, trầm châu

 "Sông Tiền đường đó, ấy mồ hồng nhan!"

 Thương ôi! Không hợp mà tan

 Một nhà vinh hiển, riêng oan một nàng!

 Chiêu hồn, thiết vị, lễ thường

 Giải oan, lập một đàn tràng bên sông

 Ngọn triều non bạc trùng trùng

 Vời trông còn tưởng cánh hồng lúc gieo

 Tình thâm, bể thảm, lạ điều

 Nào hồn tinh vệ biết theo chốn nào?

 Cơ duyên đâu bỗng lạ sao?

 Giác Duyên đâu bỗng tìm vào đến nơi

 Trông lên linh vị chữ bài

 Thất kinh mới hỏi: "Những người đâu ta?

 "Với nàng thân thích gần xa?

 "Người còn, sao bỗng làm ma khóc người?"

 Nghe tin ngơ ngác rụng rời

 Xúm quanh kể họ, rộn lời hỏi tra:

 "Này chồng, này mẹ, này cha

 "Này là em ruột, này là em dâu

 "Thật tin nghe đã bấy lâu

 "Pháp sư dạy thế, sự đâu lạ dường!"

 Sư rằng: "Nhân quả với nàng

 "Lâm chuy buổi trước, Tiền đường buổi sau

 "Khi nàng gieo ngọc, trầm châu

 "Đón nhau, tôi đã gặp nhau rước về

 "Cùng nhau nương cửa Bồ-đề

 "Thảo-am đó, cũng gần kề chẳng xa

 "Phật tiền ngày bạc lân la

 "Đăm đăm, nàng cũng nhớ nhà khôn khuây."

 Nghe tin, nở mặt nở mày

 Mầng nào lại quá mầng này nữa chăng?

 Từ phen chiếc lá lìa rừng

 Thăm tìm luống những liệu chừng nước mây

 Rõ ràng hoa rụng hương bay

 Kiếp sau họa thấy, kiếp này hẳn thôi

 Minh, dương, đôi ngã chắc rồi

 Cõi trần mà lại thấy người cửu nguyên

 Cùng nhau lạy tạ Giác Duyên

 Bộ hành một lũ, theo liền một khi

 Bẻ lau, vạch cỏ, tìm đi

 Tình thâm luống hãy hồ nghi nửa phần

 Quanh co theo giải giang tân

 Khỏi rừng lau đã tới sân Phật đường

 Giác Duyên lên tiếng gọi nàng

 Buồng trong, vội dạo sen vàng bước ra

 Trông xem đủ mặt một nhà:

 Xuân già còn khỏe, huyên già còn tươi

 Hai em phương trưởng hòa hai

 Nọ chàng Kim đó, là người ngày xưa!

 Tưởng bây giờ là bao giờ

 Rõ ràng mở mắt, còn ngờ chiêm bao!

 Giọt châu thánh thót quyên bào

 Mầng mầng, tủi tủi, biết bao sự tình!

 Huyên già dưới gối gieo mình

 Khóc than, mình kể sự mình đầu đuôi:

 "Từ con lưu lạc quê người

 "Bèo trôi, sóng vỗ, chốc mười lăm năm

 "Tính rằng sông nước cát lầm

 "Kiếp này, ai lại còn cầm gặp đây?"

 Ông bà trông mặt, cầm tay

 Dung quang chẳng khác chi ngày bước ra

 Bấy chầy dãi nguyệt dầu hoa

 Mười phần xuân có gầy ba bốn phần

 Nỗi mầng, biết lấy chi cân?

 Lời tan hợp, chuyện xa gần, thiếu đâu?

 Hai em hỏi trước han sau

 Đứng trông, chàng cũng trở sầu làm tươi

 Quây nhau lạy trước Phật đài

 Tái-sinh trần tạ lòng người từ bi

 Kiệu hoa giục giã tức thì

 Vương ông dạy rước cùng về một nơi

 Nàng rằng: "Chút phận hoa rơi

 "Nửa đời nếm trải mọi mùi đắng cay

 "Tính rằng mặt nước chân mây

 "Lòng nào còn tưởng có rày nữa không?

 "Được rày tái thế tương phùng

 "Khát khao đã thỏa tấm lòng lâu nay

 "Đã đem mình bỏ am mây

 "Tuổi này gửi với cỏ cây cũng vừa

 "Mùi thiền, đã bén muối dưa

 "Màu thiền ăn mặc đã ưa nâu sồng

 "Sự đời đã tắt lửa lòng

 "Còn chen vào chốn bụi hồng làm chi?

 "Dở dang nào có hay gì?

 "Đã tu, tu trót qua thì, thì thôi!

 "Trùng sinh ân nặng biển trời

 "Lòng nào nỡ dứt nghiã người ra đi?"

 Ông rằng: "Bỉ thử nhất thì

 "Tu hành thì cũng phải khi tòng quyền

 "Phải điều cầu Phật cầu tiên

 "Tình kia, hiếu nọ, ai đền cho đây?

 "Độ sinh nhờ đức cao dày

 "Lập am, rồi sẽ rước thầy ở chung."

 Nghe lời nàng phải chiều lòng

 Giã sư, giã cảnh, đều cùng bước ra

 Một đoàn về đến quan nha

 Đoàn viên, vội mở tiệc hoa vui vầy

 Tàng tàng, chén cúc dở say

 Đứng lên, Vân mới giải bày một hai

 Rằng: "Trong tác hợp cơ trời

 "Hai bên gặp gỡ, một lời kết giao

 "Gặp cơn bình địa ba đào

 "Vậy đem duyên chị buộc vào duyên em

 "Cũng là phận cải, duyên kim

 "Cũng là máu chảy ruột mềm chứ sao?

 "Những là rày ước mai ao

 "Mười lăm năm ấy, biết bao nhiêu tình!

 "Bây giờ gương vỡ lại lành

 "Khuôn thiêng lừa lọc, đã đành có nơi

 "Còn duyên may lại còn người

 "Còn vầng trăng bạc, còn lời nguyền xưa

 "Quả mai ba bảy đương vừa

 "Dào non sớm liệu xe tơ kịp thì."

 Dứt lời, nàng vội gạt đi:

 "Sự muôn năm cũ kể chi bây giờ?

 "Một lời tuy có ước xưa

 "Xét mình dãi gió, dầm mưa đã nhiều

 "Nói càng hổ thẹn trăm chiều

 "Thì cho ngọn nước thủy triều chảy xuôi!"

 Chàng rằng: "Nói cũng lạ đời!

 "Dẫu lòng kia vậy, còn lời ấy sao?

 "Một lời đã trót thâm giao

 "Dưới giày có đất, trên cao có trời!

 "Dẫu rằng vật đổi sao dời

 "Tử sinh cũng giữ lấy lời tử sinh!

 "Duyên kia có phụ chi tình

 "Mà toan chia gánh chung tình làm hai?"

 Nàng rằng: "Gia thất duyên hài

 "Chút lòng ân ái, ai ai cũng lòng

 "Nghĩ rằng: Trong đạo vợ chồng

 "Hoa thơm phong nhụy, trăng vòng tròn gương

 "Chữ trinh đáng giá nghìn vàng

 "Đuốc hoa chẳng thẹn với chàng mai xưa!

 "Thiếp từ ngộ biến đến giờ

 "Ong qua, bướm lại, đã thừa xấu xa

 "Bấy chầy gió táp mưa sa

 "Mấy trăng cũng khuyết, mấy hoa cũng tàn!

 "Còn chi là cái hồng nhan?

 "Đã xong thân thế, còn toan nỗi nào?

 "Nghĩ mình chẳng hổ mình sao?

 "Dám đem trần cấu dự vào bố kinh!

 "Đã hay chàng nặng vì tình

 "Trông hoa đèn chẳng thẹn mình lắm ru!

 "Từ rày khép cửa phòng thu

 "Chẳng tu thì cũng như tu mới là!

 "Chàng dầu nghĩ đến tình xa

 "Đem tình cầm sắt đổi ra cầm cờ

 "Nói chi kết tóc xe tơ?

 "Đã buồn cả ruột, lại dơ cả đời!"

 Chàng rằng: "Khéo nói nên lời!

 "Mà trong lẽ phải có người có ta

 "Xưa nay trong đạo đàn bà

 "Chữ trinh kia cũng có ba bảy đường:

 "Có khi biến, có khi thường

 "Có quyền, nào phải một đường chấp kinh?

 "Như nàng lấy hiếu làm trinh

 "Bụi nào cho đục được mình ấy vay?

 "Trời còn để có hôm nay

 "Tan sương đầu ngõ, vén mây giữa trời

 "Hoa tàn mà lại thêm tươi

 "Trăng tàn mà lại hơn mười rằm xưa

 "Có điều chi nữa mà ngờ

 "Khách qua đường để hững hờ chàng Tiêu?"

 Nghe chàng nói đã hết điều

 Hai thân thì cũng quyết theo một bài

 Hết lời khôn lẽ chối lời

 Cúi đầu, nàng những ngắn dài thở than

 Nhà vừa mở tiệc đoàn viên

 Hoa soi ngọn đuốc, hồng chen bức là

 Cùng nhau giao bái một nhà

 Lễ đà đủ lễ, đôi đà đủ đôi

 Động phòng dìu dặt chén mồi

 Bâng khuâng duyên mới, ngậm ngùi tình xưa

 Những từ sen ngó đào tơ

 Mười lăm năm, mới bây giờ là đây!

 Tình duyên ấy, hợp tan này

 Bi hoan mấy nỗi, đêm chầy trăng cao

 Canh khuya bức gấm rủ thao

 Dưới đèn tỏ dạng, má đào thêm xuân

 Tình nhân lại gặp tình nhân

 Hoa xưa ong cũ, mấy phân chung tình!

 Nàng rằng: "Phận thiếp đã đành

 "Có làm chi nữa cái mình bỏ đi!

 "Nghĩ chàng nghiã cũ tình ghi

 "Chiều lòng gọi có xướng tùy mảy may

 "Riêng lòng đã thẹn lắm thay

 "Cũng là mặt dạn, mày dày khó coi!

 "Những như âu yếm vành ngoài

 "Còn toan mở mặt với người cho qua

 "Lại như những thói người ta

 "Vớt hương dưới đất, bẻ hoa cuối mùa

 "Cũng dơ giở nhuốc bày trò

 "Còn tình đâu nữa, là thù đấy thôi!

 "Người yêu, ta xấu với người

 "Yêu nhau thì lại bằng mười phụ nhau

 "Cửa nhà dù tính về sau

 "Thì còn em đó, lọ cầu chị đây?

 "Chữ trinh còn một chút này

 "Chẳng cầm cho vững, lại giày cho tan!

 "Còn nhiều ân ái chan chan

 "Hay gì vầy cái hoa tàn mà chơi?"

 Chàng rằng: "Gắn bó một lời

 "Bỗng không cá nước, chim trời lỡ nhau

 "Xót người lưu lạc bấy lâu

 "Tưởng thề thốt nặng cũng đau đớn nhiều!

 "Thương nhau sinh tử đã liều

 "Gặp nhau còn chút bấy nhiêu là tình

 "Chừng xuân tơ liễu còn xanh

 "Nghĩ rằng chưa thoát khỏi vành ái ân

 "Gương trong chẳng chút bụi trần

 "Một lời quyết hẳn muôn phần kính thêm

 "Bấy lâu đáy bể mò kim

 "Là nhiều vàng đá, phải tìm trăng hoa?

 "Ai ngờ lại hợp một nhà

 "Lọ là chăn gối, mới ra sắt cầm!"

 Nghe lời sửa áo, cài trâm

 Khấu đầu lạy tạ cao thâm nghìn trùng

 "Thân tàn gạn đục khơi trong

 "Là nhờ quân tử khác lòng người ta

 "Mấy lời tâm phúc ruột rà

 "Tương tri dường ấy, mới là tương tri!

 "Chở che, đùm bọc, thiếu gì?

 "Trăm năm danh tiết cũng vì đêm nay!"

 Thoắt thôi, tay lại cầm tay

 Càng yêu vì nết, càng say vì tình

 Thêm nến giá, nối hương bình

 Cùng nhau lại chúc chén quỳnh giao hoan

 Tình xưa lai láng khôn hàn

 Thong dong, lại hỏi ngón đàn ngày xưa

 Nàng rằng: "Vì mấy đường tơ

 "Làm người cho đến bây giờ mới thôi!

 "Ăn năn thì sự đã rồi!

 "Nể lòng người cũ, vâng lời một phen."

 Phím đàn dìu dặt tay tiên

 Khói trầm cao thấp, tiếng huyền gần xa

 Khúc đầu đầm ấm dương hòa!

 Ấy là hồ điệp hay là Trang sinh?

 Khúc đâu êm ái xuân tình!

 Ấy hồn Thục đế hay mình đỗ-quyên?

 Trong sao châu rõ duềnh quyên

 Ấm sao hạt ngọc Lam điền mới đông!

 Lọt tai nghe suốt năm cung

 Tiếng nào là chẳng não nùng xôn xao

 Chàng rằng: "Phổ ấy tay nào?

 "Xưa sao sầu thảm, nay sao vui vầy?

 "Tẻ vui bởi tại lòng này

 "Hay là khổ-tận đến ngày cam-lai?"

 Nàng rằng: "Vì chút nghề chơi

 "Đoạn trường tiếng ấy hại người bấy lâu!

 "Một phen tri kỷ cùng nhau

 "Cuốn dây từ đấy, về sau cũng chừa."

 Truyện trò chưa cạn tóc tơ

 Gà đà gáy sáng, trời vừa rạng đông

 Tình riêng, chàng lại nói sòng

 Một nhà ai cũng lạ lùng khen khao

 Cho hay thục nữ chí cao

 Phải người sớm mận tối đào như ai?

 Hai tình vẹn vẽ hòa hai

 Chẳng trong chăn gối, cũng ngoài cầm thơ

 Khi chén rượu, lúc cuộc cờ

 Khi xem hoa nở, khi chờ trăng lên

 Ba sinh đã phỉ mười nguyền

 Duyên đôi lứa cũng là duyên bạn bầy

 Nhớ lời, lập một am mây

 Khiến người thân tín rước thầy Giác Duyên

 Đến nơi đóng cửa gài then

 Rêu trùm kẽ ngạch, cỏ lên mái nhà

 Sư đà hái thuốc phương xa

 Mây bay, hạc lánh, biết là tìm đâu?

 Nặng vì chút nghiã bấy lâu

 Trên am cứ giữ hương dầu hôm mai

 Một nhà phúc lộc gồm hai

 Nghìn năm dằng dặc, quan giai lần lần

 Thừa gia chẳng hết nàng Vân

 Một cây cù-mộc, một san quế-hòe

 Phong lưu phú quí ai bì

 Vườn xuân một cửa để bia muôn đời

 Ngẫm hay muôn sự tại trời

 Trời kia đã bắt làm người có thân

 Bắt phong trần, phải phong trần

 Cho thanh cao, mới được phần thanh cao

 Có đâu thiên vị người nào

 Chữ Tài, chữ Mệnh dồi dào cả hai

 Có tài, mà cậy chi tài?

 Chữ tài liền với chữ tai một vần

 Đã mang lấy nghiệp vào thân

 Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa

 Thiện căn ở tại lòng ta

 Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài!

 Lời quê chắp nhặt dông dài

 Mua vui cũng được một vài trống canh.

 

Thi hào Nguyễn Du