Sáng nay, má tôi lại ra đứng tần ngần ở chợ Ba Bảy Chín, nghiêng nghiêng
ngó ngó một hồi, biểu con nhỏ chèo đò chèo dài dài chợ nổị Chợ rao bán
rau trái dậy động cả một khúc sông, má tôi thấy ghe nào cũng lần xuồng
lại, dòm mặt chủ rồi đị Con nhỏ chèo đò chắc là chèo mối, nó biết bà già
định đi đâu, định làm cái gì nên nó biểu:
- Hỏng hỏi thăm thì vô phương kiếm ra, ngoại ơị
Má
tôi ngẩn ngơ. Hỏi chớ, chú ơi, thím ơi, tôi muốn hỏi thăm một người
quen. Tên gì? Ghe bán gì? Hai Giang. Ghe bán hàng bông. Trời đất, ở xứ
này có tỷ tỷ ghe bán hàng bông, cũng có biết bao nhiêu người tên Giang,
vậy tướng tá người đó ra làm saỏ Bây giờ đâu có biết ra làm sao, gặp
được một lần mười sáu năm trước, nhớ sao tả vậy nghen. Ðàn bà, chừng sáu
mươi, trạc tuổi tôi, tóc dài, da ngăm ngăm, không đẹp không xấụ Mới đầu
đi với chồng, sau chồng bỏ lên bờ vì cơ cực quá trời, hồi trẻ có đứa
con gái đầu lòng chừng bảy tháng tuổi thì rớt xuống sông chết.
-
Vậy thì đông lắm, người sống trên chợ này hễ mười thì có năm người y
chang hoàn cảnh vậy, dân Ba Bảy Chín mà, "ba chìm, bảy nổi, chín lênh
đênh", chị hỏng nghe saỏ
Má tôi chẩng hẩng:
- Vậỷ
- Ừ, người đó quen sao mà tìm coi bộ cực dữ?
- Quen. Chà, hỏng biết nói sao bây giờ, dài dòng lắm, vợ của chồng tôị
Nếu
vậy thì dài dòng thiệt, chuyện tình tay ba mà phim dính vô chuyện nầy
cũng năm bảy tập trở lên, còn cải lương lâm ly không biết bao nhiêu là
nước mắt.
Má tôi cũng khóc nhiều rồị
Má
tôi nói hoài, ba mươi tám năm bà về làm dâu nhà chồng, cực có, sướng
có, chưa bao giờ nội tôi khắt khe, nhỏ nhặt, khó chịu với dâu, nhưng má
tôi vẫn hận nội tới chết mới thôị Hỏi sao kỳ vậy, má tôi kéo chéo khăn
lên chậm chậm vô đôi mắt, "Bộ hết người rồi sao mà nội bây cưới tao cho
ổng, đó - bà chỉ tay ra bến - gần hết đời rồi tao có được vui đâu".
Ðó
là lúc "ổng", tức ba tôi chống cây gậy khật khừng lang thang xuống bến.
Ông dừng lại chỗ mấy cây tra, lấy tay rờ rẫm, săm soi từng cái lá, cái
bông như tay bắt mặt mừng thằng bạn lâu năm mới gặp. Rồi ông lần ra tới
đầu bến, đứng dưới hàng mấm già ngày xưa ông trồng để giữ đất cho khỏi
lở, để mặc cho mấy cái hoa nắng vàng xơ rơ đậu xuống cái đầu húi cua,
bạc trắng của mình, ông già tha thiết nhìn ra sông. Chỉ vậy thôi rồi
khật khừng quay lên, cái chân trái yếu ớt như tựa hẳn vô cây gậy, cứ mỗi
lần chân bước, đầu gậy lại xoáy sâu vô đất một lỗ tròn tròn.
Cảnh
thì quen lắm, thì ngày nào, buổi nào ba tôi chẳng làm vậy nhưng cứ tụm
cả nhà lại, rồi ngồi lặng lẽ dòm, ai cũng nghe đau đau xót xót như ai
lấy cật tre cứa tới cứa lui trong lòng. Bởi cái lúc này là lúc sum họp
đây, vậy mà sao vẫn thấy thiếu một người, mà thiếu đúng cái người đang
lững thững đi dưới nắng kia mới chết.
Sau
đợt tai biến mạch máu não lần thứ nhất, nửa người bên trái ba tôi yếu
hẳn đi, tưởng chỉ vậy thôi, đến lần thứ hai bỗng dưng tâm trí ông già
nhớ quên, ít nói, lẩn tha lẩn thẩn. Nhưng còn sống, còn tự mình đi đứng
được là may lắm rồi, ai cũng nói vậỵ Lúc đó cả nhà đang ở chợ, ba tôi
càng lúc càng buồn, hay chống gậy đi, mấy lần cả nhà bỏ tiệm may đi kiếm
ông. Sau này chỉ cần một mình tôi, vắng ông, tôi chạy xe dọc theo con
đường về vườn cũ là gặp. Thấy tôi, ông già khựng lại, không nói gì,
nhưng cặp mắt khẩn cầu, da diết, tôi làm như không biết, cầm gậy, đỡ ông
lên xe chở về, có lần ba tôi khóc, ông khóc rưng rức, nước mắt nước mũi
nhễu nhão, lòng thòng.
Sau
lần ấy, cả nhà quyết định đưa ông về sống trong vườn nhà nộị Vườn bỏ
lâu nay, nhưng nhờ cô dượng Ba ở kế bên nhà trồng trọt, trông coi nên
chỉ cần dựng căn nhà lên là ở được. Chuyện cắt cử người ở lại với ba tôi
thì khỏi phải bàn bởi chừng nào mà má tôi bỏ ông được, "làm gì má cũng
phải giữ ba", tôi đùạ má tôi xua tay:
-
Ổng còn nguyên đó chớ có đi đâu, trước không mất giờ còn sợ mất mát gì
nữa, giọng má chợt cay đắng, hồi đó giờ ổng có phải của tao đâu mà giữ.
Nói
rồi má tôi trùm cái khăn lên đầu bước xuống xuồng, đưa tôi qua sông,
tới bờ bên kia, ngó lại, ba tôi đứng chênh vênh trên bến, đôi mắt như
đang nhìn da diết mà không biết nhìn ai, chỉ thấy mông mênh vậy thôị Chơ
vơ, cô độc. Má biểu tôi đi đường cẩn thận rồi bơi xuồng trở về, còn nói
với theo:
- Sao má lo quá, má sợ ba mầy, ổng mà chết ổng cũng xuống sông để chết.
Lo
cũng phải, không phải ba tôi nhớ vườn xưa mà chống gậy về, ông nhớ
sông, một ngày ba bốn lượt lủi thủi chống gậy ra bến, cặp mắt như ngó
mong, như hờn giận. Ba tôi vốn là người của sông mà. Ông đang ở đây
nhưng tâm hồn ông, trái tim ông, tấm lòng ông chảy tan vào dòng nước tự
lâu rồị
Và
cũng y như má tôi, ba cũng không sống được mấy ngày vui, vui thật, vui
đúng nghĩạ Hồi tôi còn nhỏ, còn sống chung với bà nội, đêm đêm cả nhà đi
ngủ, ba tôi ngồi hút thuốc trên bộ vạc kê trước nhà, chống rèm lên, ngó
ra sông. Kiểu ngồi một chân xếp bằng, chân kia dựng lên, rồi tì cái tay
cầm điếu thuốc lên cái đầu gối, đêm này qua đêm khác, kiểu ngồi không
đổị Nửa đêm, má tôi đi ém mùng lại, tôi thức giấc, ngó ra chỉ thấy đốm
lửa lập lòe, lúc đỏ rực, lúc lại tắt thiu tiụ Má tôi ngồi trong mùng
lặng lẽ nhìn ba, còn ba thì nhìn ra sông . Sông cách nhà một cái bến dài
chẻ ngang đám dừa nước, đám ô rô mọc lởm chởm chồm từ mé lá lên. Những
đêm trăng sáng, nếu không vướng mấy bụi ráng, bụi lức dại có thể thấy
một dòng chảy líu ríu, sáng loáng, lồng lộng. Ban đêm, con sông trước
nhà tôi không ngủ, nó thức theo những chiếc tàu rầm rì chảy qua, theo
tiếng mái chèo quẫy chách bụp rất đềụ Dài từ ngã ba Vàm đến đây, nước
chảy êm, khuất gió, những chiếc ghe đi đêm hay đậu lại, nghỉ ngơị Lâu
lâu, có chiếc ghe hàng bông lặng lẽ neo lại ngoài bến nhà tôi, treo ngọn
đèn chong lên cây đước chơm chởm những cái nhánh con, mỗi nhánh lủng
lẳng trái khóm, trái bầu dầm nắng mưa đã teo héọ Không thấy bóng người,
chỉ nghe tiếng gàu tát nước cọ vô xuồng xao xác. Hừng đông chạy xuống
bến thì ghe đã đi rồị Những đêm đó, ba tôi hút thuốc dữ, cứ nhìn chong
chong ra ngọn đèn đỏ ối, nhỏ nhoi, buồn hiu ngoài kiạ Ba tôi thở dàị Má
tôi thở dài, chạy qua buồng bên khóc với bà nội tôi, không biết nói cái
gì, chỉ nghe lõm bõm, tiếng nội làu bàu: "Vậy ra má đã làm sai cái gì?"
và má tôi tuyệt vọng: "Kiểu này biết chừng nào ảnh mới quên chuyện xưa
hả má?".
Ngày
xưa ba tôi cũng yêu thương một ngườị Nội tôi dứt khoát không chịu (nội
có tỷ tỷ lý do để không chịu), ba tôi mới dắt díu người ta bỏ nhà đi,
sống kiếp thương hồ. Hai người trải qua biết bao nhiêu cơ cực, nào là
gặt mướn, làm cỏ lúa, đắp bờ... mới có được một ít vốn, ba tôi sắm cái
máy Koler xuống rẫy bán hàng bông. Họ sống nghèo lắm. Mỗi lần đi ghe đi
ngang qua nhà, ba tôi khắc khoải ngó lên, vừa nhớ, vừa đau vì cãi nộị
Rồi hai người có với nhau đứa con, nhưng chị bạc mệnh chết đuối, tận
cùng đau khổ, ba tôi bỏ về nhà, được về, ba tôi cũng phải đáp ứng vài
điều kiện của nội, vậy là ba tôi bỏ người ta giữa dòng bơ vơ. Tôi biết
được có bao nhiêu đó thôi, kể ra cũng mấy dòng vậy thôị Mà, cũng phải
đợi tới năm mười lăm tuổi, cả nhà mới cho tôi biết. Tôi bật ngửa, chuyện
xảy ra lâu rồi, nhưng người ta vẫn còn nhớ, vẫn còn cắm sào trước bến
nhớ ba tôi, vậy mà biểu ba tôi quên cái rụp thì làm sao quên được.
Mà,
cũng vì ba tôi quên không được má tôi mới thương ông nhiều, sau nầy,
lớn lên, biết yêu thương rồi, tôi mới ngộ rạ Con người ta, nhất là đàn
ông thương ai mà vì nỗi gì đó quay lưng lại quên mất tiêu thì đúng là
không tử tế, không đáng tin chút nàọ Với tôi, ba tôi thì quên hay không
cũng được, ba đã sống tốt với cả nhà tôi lắm rồị Ông sống tử tế đến vô
cùng, đến thừa, dường như ông gởi gắm tình thương yêu đến cả người vắng
mặt.
Ở cái
xóm quê, mười người đàn ông thì nhậu nhẹt hết chín, trong chín người hết
năm nhậu về chửi vợ, đánh vợ như đánh bịch muối, ba tôi là người duy
nhất còn lạị Ông ít nói, hiền lành, từ tốn với má tôi, những lần má tôi
bệnh, ba chèo một hơi mười mấy cây số vừa đi vừa về đưa má tôi ra trạm
xá, không than mệt, không thở ra, tận tụỵ Lúc nào cũng mình mình tôi
tôi, mấy bà hàng xóm nghe tủi cho mình mà khóc, má tôi cũng òa khóc
theo, cảnh mỗi người tự người đó biết, người ta hay đứng núi này trông
núi nọ vậy mà.
Mơ
hồ dường như mình mắc nợ ai đó, cả nhà tôi lúc nào cũng cảm thấy không
vui, dù hạnh phúc (hai thứ này sao lại không thể đi chung). Không thấy
ai đòi nhưng nợ vẫn cứ là nợ, nó rờn rờn quanh quất trong chái bếp ngày
ngày khói tỏa, trong mấy chiếc giường ngủ con con, trong hai bữa ăn mỗi
ngàỵ Ngồi quây quần như vầy trong bụng cứ nghĩ, có một người nào đó cô
độc, bơ vơ. Mà tội nhất là nội tôi, vốn mê cải lương, nhưng bữa nào
ti-vi chiếu mấy tuồng có bà mẹ chồng ác nghiệt chia rẽ duyên của con,
dâu là thấy nội tôi rầụ Cho tới lúc cuối đời, chắc nội tôi vẫn băn khoăn
trong lòng câu hỏi: "Vậy ra, mình giống mấy bà già trong đó thiệt saỏ".
Má
tôi thấy nội bứt rứt cũng không tỏ ra phiền muộn nữa, cốt để an ủi nội
tôi lúc cuối đờị Khi nội tôi vừa khuất, má quyết định gặp đối thủ một
lần, chỉ định nhìn vậy thôi, chưa biết làm gì mà cũng không biết làm gì
người ta, nhưng chắc chắn phải biểu người ta buông tha ba tôi ra, còn gì
nữa đâu mà neo ghe trước nhà ngó mong hoàị
Chờ
đợi, rình rập hụp hửi mấy lần, chiếc ghe nhỏ với ngọn đèn đo đỏ lại về
đậu trước bến nhà tôi, như mong đợi của má. Bữa đó, má nói với ba tôi
chèo xuồng về chơi bên ngoại một đêm. Gà gáy chập đầu, bà trở lại, trên
xuồng chất đầy mấy thứ rau đồng, bà giả đò làm người đi chợ sớm.
Ngang qua, má tôi tấp xuồng lại kế bên chiếc ghe, than:
- Tính đi chợ cho sớm mà gió quá, chèo không lên, bậy thiệt.
Má
tôi tin rằng, người đàn bà kia, cũng như ba tôi, những đêm như vầy
không bao giờ ngủ. Mà thật, dì đang chong đèn ngồi thêu áo gối, nghe
tiếng má tôi, dì quay lại, dường như sững sờ, bất ngờ một chút dì cười:
-
Dà, đêm nay nhiều gió thiệt - Dì vẹt mớ quần áo, kim chỉ trên cái sạp
tre - Chị vô mui ngồi cho ấm, chờ bớt gió rồi đi, ngồi ngoài đó cảm
sương chết.
Má
tôi không từ chối, bà buộc dây xuồng lại, bước qua ghẹ Bà cao người nên
ngồi trong cái mui lợp bằng lá chầm đóp phải khom một chút. Họ ngồi đối
mặt với nhaụ Má tôi thấy lòng mình bình lặng lạ lùng, hồi ngồi dựng cái
cảnh gặp mặt nầy, cứ tưởng là phải làm một cái gì ghê gớm lắm. Có thể
vì người đàn bà của ba tôi hiện lên rất hiền, dì mặc chiếc áo cộc tay
mầu cau khô ở trong, khoác thêm chiếc áo bà ba ở ngoài, mỏng te, nhiều
mụn vá. Tóc đã bạc nhiều, lơ thơ vài cọng rủ xuống mặt. Sương gió đã làm
cho khuôn mặt dì đen sạm, nhăn nheọ Má tôi nghĩ thầm trong bụng: "Xấu
hơn mình nhiều". Má tôi sợ cứ nhìn chằm chằm người ta hoài cũng không
phải nên má ngó lơ chỗ khác. Ðồ vật trên ghe món nào cũng nhỏ nhắn,
tuềnh toàng. Ngay sau lưng chỗ má tôi ngồi, bỏ khoang tát nước có một
cây ớt hiểm, một cây sống đời đang trổ bông trồng chung trên miệng cái
khạp bể. Dì lúi húi dẹp miếng vải đang thêu dở, với lấy bình thủy, châm
nước vô cái bình trà sứt vòi, ho khúc khắc. Má tôi chép miệng: "Cha có
trà uống thì còn gì bằng, mà chị bịnh hả, mấy lá sống đời nầy ngậm với
muối cũng đỡ ho lắm". Dì ngước lên cười: "Dà, lúc nầy trở gió, cũng nhờ
nó...". Má tôi hỏi:
- Chị đi ghe một mình à, một mình cũng được sao ?
- Dà, cũng được, chị.
- Ủa, chồng chị đâu ?
- Dà, dì bối rối, ảnh... đi xa lắm.
- Còn chồng tôi thì theo vợ bé mất rồi, má tôi nói luôn.
Dì nhìn sững má, dường như để xem xem nỗi đau mất chồng của má với dì có giống nhaụ Hồi lâu, dì chợt cúi mặt:
- Uống trà, chị, hoàn cảnh của chị cũng buồn thiệt. Nhưng thể nào rồi ảnh cũng quay về. Thiệt đó chị, đa số đàn ông đều tốt.
Tốt
saỏ Người ta bỏ cô để cưới tôi mà là tốt à, má tôi ngồi lặng, tự hỏi,
mà không biết nói gì nữa, cái câu quan trọng nhất chắc không phải nói
lúc nầỵ Má tôi ngồi ngó quanh, một ánh đèn nhỏ nhoi thôi cũng đủ hắt
sáng vài xâu cốm gạo treo trên vách, mấy hũ kẹo, bánh ngọt, tiêu tỏi để
bên này, trái cây như khóm, bí rợ, khoai lang thì chất thành hàng bên
kiạ Sát bên hông dì, dưới tấm vải trắng thêu dở là hai xấp quần áo cũ,
người lớn có, trẻ con có được xấp ngay ngắn, nhưng hết thảy đều cũ kỹ,
bạc mầụ Má tôi vọt miệng:
- Ủa, chị có cháu nhỏ à?
Sau
nầy, má tôi nói, đó là cái câu tàn độc nhất mà má lỡ miệng đánh ngay
vào nỗi đau của dì. Dì nhìn trân trân vào ngọn đèn, cái nhìn đau nặng.
"Con bé Phước nhà tôi vô phước lắm chị à, tại tôi không cẩn thận nên
cháu vừa mới biết bò đã té sông, trôi mất. Cũng mười mấy năm rồi, bây
giờ nó còn sống, chắc tôi thêu gối cưới cho nó cũng vừạ Tôi... tôi chiêm
bao thấy cháu nó hoài, chiêm bao lãng nhách hà, tự nhiên tôi thấy con
tôi biết nói, nó biểu má đừng bỏ con, trời ơi, tiếng nó thấy cưng lắm
kìa, vía tôi trả lời, mẹ sẽ sống trên sông hoài với con, vía tôi thấy nó
cườị..". Dì nói một hơi dài, giọng dì hơi nghẹn lại: "Trời ơi, chị có
chuyện buồn lòng mà tôi lại kể chuyện buồn lòng nữa, chắc chị phiền tôi
lắm. Mớ đồ nầy tôi cất lâu rồi, sợ mốc, cứ mấy tháng là tôi đem ra giặt
lại, của con bé con tôi có, của chồng tôi có. Chồng tôi... tôi chỉ còn
giữ lại bao nhiêu đây thôị Chị coi, tôi khùng hôn, không giặt thì không
được mà giặt hoài, tới hơi chồng cũng bay, tôi cũng quên mất rồị..".
Dì cười quay quắt. Má tôi chút nữa đã bật khóc, bà cố nén nghẹn ngào:
- Ðàn bà mình sao khổ vậỷ
Tiếng
gà gáy xa xa, con nước đêm nay mau lớn quá, mới đây thôi đã ngập nửa
cây sào neo ghe rồị Lúc nầy, nước lớn không nghe bìm bịp kêu, mà nhờ
không có, chứ nghe bìm bịp kêu càng buồn nữạ Má tôi ngồi bình tâm lại,
vậy thì mình nhỏ nhen gì mà giành với người ta chút nầy nữạ Năm nầy qua
năm khác mình được sống chung với ảnh, ban ngày ngoài ruộng, ban đêm
chung giường. Ngó mặt nhau ăn cơm, ngủ cũng đấu mặt lại ngủ... Còn người
ta, nhớ thương đứt ruột, có thể chạy ào lại để gặp nhau nhưng vì lương
tâm không làm được, đành ngồi đây ngó lên, ngồi ở trên ngó xuống. Ðau
lắm chớ. Má tôi nhìn ra ngoài trời, vẫn còn khuya lắm, nhưng đã thấy mấy
chiếc xuồng đi chợ sớm lướt qua, tiếng mái chèo quẫy chũm trên mặt sông
ngọt, nhẹ, cứ tưởng từng lát nước xếp lên nhau như những lát đất càỵ
Dường như trời bớt gió nhiều rồị Dì nghiêng đầu ra ngó trời, chừng như
nuối tiếc, thảng thốt:
- Trời đất, đêm qua lẹ thiệt. Chắc tôi phải đi bây giờ.
- Sớm vậy saỏ
- Dạ, tôi thường đi... trước lúc người ta thức...
- Tại tôi nhiều chuyện làm chị thêu không xong...
-
Không, người đàn bà cười, nét mặt thốt nhiên buồn bã, tôi thêu cho hết
đêm, xong rồi lại tháo chỉ ra thôi, tôi sợ, nếu không làm gì, tôi... tôi
sẽ nhớ chồng con tôi rồi mắc... khóc, cầm lòng không được. Mà, đàn ông
chịu cực khổ nhiều lắm rồi, lấy nước mắt trói buộc họ nữa, tội họ lắm,
chị à.
Vậy
rồi hai người chia nhau đị Ghe nổ máy rồi, khói xịt tơi bời, dì còn dặn
lại: "Nếu ảnh có quay về, chị đừng giận ảnh nghen. Người ta có đi đâu
làm gì thì cũng thương mình chị thôi". Má tôi không nói, quay đi và
khóc.
Tháng
sau, má tôi quyết định gom mớ của cải cả nhà có được ra chợ, mua cái
nhà. Ba tôi biết chút ít nghề mộc nên nhận đóng tủ, bàn ghế ở nhà, má
tôi chiên đậu hũ bỏ mối, chị tôi mở tiệm may, tôi vào đại học. Mọi thứ
được sắp đặt lại, mới mẻ, gọn gẽ. Má tôi bắt ba phải xa sông, nhưng
chính bà cũng biết, những dòng nhớ vẫn tiếp tục chảy mãi trong hồn ông.
Má tôi cũng không kể với ba cái đêm gặp "tình địch" ấy, nhưng mãi mãi,
mỗi khi cả nhà ngồi ăn cơm, tim má lại hiện lên hình ảnh cái rổ úp chén
đan bằng nan tre đã xỉn mầu, trên đó có cái dĩa, cái tô và ba cái chén,
ba đôi đũa như thuở người đàn bà trên ghe còn nguyên một gia đình.
...
Bây giờ má tôi muốn gặp dì, nhưng lâu quá, chờ hoài không thấy dì ghé
lại đậu ngoài bến như ngày xưa, đã mười mấy năm rồi, không biết có biến
cố gì không. Chỉ tội má tôi tảo tần kiếm cho kỳ được. Tôi hỏi má tìm làm
gì, má tôi nói để cho hai người gặp lại, coi thần trí ba mầy có đỡ hơn
không. Rồi thì ba tôi cũng mỏi mòn nằm xuống trên mảnh vườn của nội tôi,
bình yên. Má tôi vẫn không ngừng tìm kiếm dì, hỏi để làm gì, má tôi nói
để cho dì hay và nói với dì, nếu sống mà không gần được chừng nào chết,
mời dì lên nằm trên đất vườn tôị
Ðó là nỗ lực cuối cùng má tôi làm để chấm dứt cái cảnh ba nằm bên má mà hồn vẫn hướng về những dòng sông miên man chảy.
